ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
8. Ünite - 1980-1990 Dönemi Türk D›fl Politikas›<br />
227<br />
S›ra Sizde Yan›t Anahtar›<br />
S›ra Sizde 1<br />
Dönemde uluslararas› ortam›n temel unsurlar› flöyle s›-<br />
ralanabilir:<br />
• Y›ld›z Savafllar› Projesi (Stratejik Savunma Giriflimi)<br />
• Reagan Doktrini<br />
• Yeflil Kuflak Projesi<br />
• ‹ran ‹slam Devrimi<br />
• Çin’in “anti-hegemonyac›” bir politika izleyerek “dengenin<br />
dengeleyicisi” bir konumuna gelmesi<br />
• Petrol Krizi<br />
S›ra Sizde 2<br />
Bu dönem, ABD ve Bat› dünyas› için özellikle Orta Do-<br />
¤u petrollerinin ve bu ba¤lamda Basra Körfezi’nin öneminin<br />
büyüklü¤ü aç›s›ndan Bat› ittifak›n›n bir parças›<br />
olan Türkiye’nin stratejik de¤eri çok art›rm›flt›r. ABD<br />
için Orta Do¤u’daki petrol bölgelerinin güvenli¤i hayati<br />
bir öneme sahipti ancak konjonktür Sovyetlerden yanayd›.<br />
Bu konjonktürü de¤ifltirmek, bölgeyi kontrol<br />
edebilmek ve petrol yollar›n› güvence alt›na almak için<br />
ABD’nin Türkiye’den destek almas› son derece önemliydi.<br />
Bölgedeki önemli geliflmeler çerçevesinde ABD’nin Türkiye’den<br />
beklentileri de yükselmifltir. Bunlardan bir tanesi<br />
Türkiye topraklar›nda bir Çevik Kuvvet oluflturma<br />
iste¤idir. ABD, Orta Do¤u’daki kontrolünü art›rmak için<br />
NATO üyesi olan, geliflmifl bir alt yap›ya sahip, co¤rafi<br />
aç›dan çok uygun bir noktada bulunan Türkiye’nin bu<br />
güce izin vermesini istemifltir. Ancak Türkiye bu talebe<br />
karfl› ç›km›flt›r. Türkiye’nin bu tavr› Irak’›n Kuveyt’i iflgal<br />
etti¤i 1990 Körfez Savafl›’na kadar sürmüfltür. ABD, bu<br />
dönemde Türkiye’deki baz› füze sistemlerinin ve savafl<br />
uçaklar›n›n nükleer kapasitelerinin güçlendirilmesini de<br />
istemifltir. Burada ABD’nin amac›, Sovyetlerle Avrupa’da<br />
bulunan orta menzilli füzelerin kald›r›lmas›na iliflkin,<br />
1987 y›l›nda yapt›¤› INF anlaflmas›yla ortaya ç›kan savunma<br />
bofllu¤unu Türkiye üzerinden gidermektir. Türkiye<br />
gerek Sovyetleri k›flk›rtmamak gerekse kendi ordusunun<br />
konvansiyonel gücünü art›r›p modernize etmek<br />
istemesi yüzünden bu talebe de s›cak bakmam›flt›r.<br />
S›ra Sizde 3<br />
Bilindi¤i gibi F›rat ve Dicle nehirleri Türkiye’de do¤makta,<br />
Irak ve Suriye üzerinden Orta Do¤u’ya ulaflmaktad›r.<br />
Su sorununun a¤›rl›kl› olarak gündeme geldi¤i<br />
süreç bu nehirler üzerinde büyük baraj projeleri<br />
gerçeklefltirilmesiyle bafllam›fl, bu durum GAP ile zirveye<br />
ulaflm›flt›r. Bu iki ülkenin endiflesi, gelifltirilen baraj<br />
ve sulama projeleriyle kendilerine ulaflan su miktar›nda<br />
azalma olaca¤›na, daha da önemlisi Türkiye’nin<br />
suyu kontrol imkân›na sahip olaca¤›na iliflkindir. Gerçeklefltirilen<br />
projeler sonucu, barajlar›n su tuttu¤u dönemde<br />
tepkilerini art›ran ülkelere karfl› Türkiye uzlaflma<br />
yollar› aram›fl, örne¤in Özal 1987 y›l›nda Suriye’ye<br />
giderek Ekonomik ‹fl birli¤i Protokolü imzalam›fl, su<br />
aktar›m› ile ilgili taahhütte bulunmufltur. Bunun karfl›-<br />
l›¤›nda da Suriye’den terör örgütlerine karfl› tutumunu<br />
de¤ifltirmesi istenmifl ancak bu süreçten istenilen sonuç<br />
al›namam›flt›r. Aksine Suriye su konusundaki taleplerinin<br />
karfl›lanmas› için terör kart›n› kullanm›fl, hatta<br />
dönem dönem bir Kürt devletinin kurulmas› gereklili¤ini<br />
ya da Hatay’›n asl›nda Suriye’nin bir parças› oldu¤u<br />
demeçlerini vererek Türkiye’yi rahats›z edici aç›klamalarda<br />
bulunmufltur. Ayn› dönemde Irak da su paylafl›m<br />
sürecinin bir an önce çözülmesini istemifl, aksi<br />
hâlde 1984 y›l›nda imzalanan s›n›r ötesinde s›cak takip<br />
imkân› veren Güvenlik Protokolü’nü yenilemeyece¤ini<br />
belirtmifltir. Ayr›ca Kerkük-Yumurtal›k Boru Hatt›’ndan<br />
do¤an Türkiye’nin borcunu bir an önce ödemesini istemifl<br />
ve bu hattan olan petrol sevkiyat›n› durdurmufltur.<br />
Türkiye, hayati olan bu petrol sevkiyat›n›n devam›n›<br />
borcunu ödeyerek de¤il, Irak’a su konusunda verdi¤i<br />
taahhütlerle tekrar bafllatabilmifltir.<br />
S›ra Sizde 4<br />
Bulgaristan yönetimi için ülkenin %10’nunu teflkil eden<br />
Türklerin varl›¤› Türk nüfusunun artmas› ülke gelece¤i<br />
için tehlikeli görülmekteydi. 1984 y›l›nda Bulgaristan’›n,<br />
Todor Jivkov iktidar›nda ülkedeki Türk az›nl›¤›na karfl›<br />
asimilasyon politikas› bafllat›lm›flt›r. Jivkov yönetimi bu<br />
amaçla Türklerin isimlerinin de¤ifltirilmesi, ibadetlerinin<br />
engellenmesi, Türkçe konuflman›n yasaklanmas› gibi<br />
uygulamalara gitmifl, direnen Türkleri Belene gibi<br />
toplama kamplar›na atm›fl ve hatta öldürme vakalar› yaflanm›flt›r.<br />
Bu süreçte 800 ile 2500 aras›nda Bulgaristan<br />
Türkünün öldürüldü¤ü ifade edilmektedir.<br />
Türkiye taraf›ndan bu uygulamalar tepkiyle karfl›lanm›flt›r.<br />
Türkiye yaflanan duruma dikkat çekmek için Sovyetler,<br />
NATO, ABD, ‹ngiltere ve ‹slam Konferans› Örgütü<br />
nezdinde giriflimlerde bulunmufl ancak istedi¤i sonucu<br />
elde edememifltir. Ancak 1989 y›l›na gelindi¤inde<br />
Bulgaristan, Türklerin Türkiye’ye göçüne izin vermifltir.<br />
Bu göç Türkiye’nin bekledi¤inden çok büyük olmufl ve<br />
buna haz›rl›kl› olmayan Türkiye bir süre sonra s›n›rlar›<br />
kapatmak zorunda kalm›flt›r. Türkiye’nin bu haz›rl›ks›z<br />
durumu göç eden yaklafl›k 100.000 Türkün Bulgaristan’a<br />
geri dönmesine neden olmufltur.
Change language