ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap

62 Türk D›fl Politikas›-I
Ulusal Ortam
Zor flartlarda sürdürülen Kurtulufl Savafl›’n›n sonunda ulus egemenli¤ine dayal› yeni
bir devlet kurulmufltu. Lozan Antlaflmas›’yla yeni devletin uluslararas› alanda tan›nmas›
sa¤lanm›flt›. Cumhuriyet’in ilan›yla birlikte rejim üzerindeki belirsizlikler
giderilerek ça¤dafl bir ülkenin infla edilmesinin yolu aç›lm›flt›. 1924 Anayasas› ile
de ulus-devletin kurumlar›n›n infla edilmesinde büyük mesafe al›nm›flt›. Mustafa
Kemal Atatürk, ulusal egemenli¤in “halk taraf›ndan ve halk için” yerine getirilmesine
rehberlik etmek, Türkiye’yi tam anlam›yla bir “ça¤dafl devlet” hâline getirilmesine
önderlik yapmak üzere 11 Eylül 1923’te Cumhuriyet Halk Partisi’ni kurdu. Bu
Parti 1950’ye kadar iktidarda kalarak ülkenin yegâne siyasi arac› olarak Türkiye’yi
dönüfltürmeye çal›flt›. Mustafa Kemal Atatürk’ün muhaliflerinin 17 Kas›m 1924’te
kurduklar› Terakkiperver Cumhuriyet Partisi uzun süre yaflayamad›. fieyh Sait ‹syan›’ndan
(fiubat 1925) k›sa bir süre sonra 4 Mart 1925’te ç›kart›lan Takrir-i Sükûn Kanunu’na
dayan›larak Haziran 1925’te kapat›ld›. Bu olay›n en önemli politik sonucu
tek parti döneminin bafllam›fl olmas›d›r. Otoriter yaklafl›mlarla devrimlerin yap›lmas›n›n
önü aç›ld›. Tek parti dönemi, 1930’da Serbest Cumhuriyet Partisi’nin
kurulmas› ve k›sa süreli yaflam› hariç tutulursa ‹kinci Dünya Savafl›’n›n sonuna kadar
sürdü. Hat›rlanaca¤› gibi 18 Temmuz 1945’te Nuri Demira¤’›n liderli¤ini yapt›-
¤› Milli Kalk›nma Parti’sinin kurulmas›yla çok partili hayata tekrar geçildi.
Türk Kurtulufl Savafl›’n›n hemen ard›ndan 1 Kas›m 1922’de Saltanat’›n kald›r›lmas›yla
bir dizi siyasal, sosyal, ekonomik ve kültürel nitelikli devrim veya reformlarla
yeni bir süreç bafllat›lm›flt›. Laiklik bütün bu düzenlemelerin merkezinde yer
ald›. Halifeli¤in kald›r›lmas›, Tevhid-i Tedrisat, fieriyye ve Evkaf Vekaleti’nin kald›-
r›lmas› (3 Mart 1924), Anayasa’n›n laikleflmesi (10 Nisan 1928) gibi düzenlemeler
Türkiye’yi laiklefltiren yasalar›n birkaç›n› oluflturmaktad›r. Kad›nlara sosyal-siyasal
alanda baz› haklar tan›nmas› rejimin modernlefltirici vasf›n› göstermesi aç›s›ndan
önemlidir. Ümmetten ulusa geçme ve rejimin tahkim edilmesinde halkevleri, halkodalar›
ve köy enstitüleri gibi kurumlar infla edildi. Kültür devriminin halka ulaflt›r›lmas›na
çal›fl›ld›.
Türkiye’de infla edilen rejim -1925’ten sonra ve belirgin bir flekilde 1930’larda-
“tek devlet”, “tek millet”, “tek parti” gibi niteliklere sahip olmakla birlikte Almanya,
‹talya ve Sovyetler Birli¤i’ndeki totaliter rejimlerden farkl›yd›. Öncelikle “Atatürk
milliyetçili¤i” ulusal s›n›rlar› aflmayacak pan-milliyetçili¤e dönüflmeyecek bir
anlay›fla sahipti. ‹rredentist de¤ildi. Hatta bu milliyetçilik emperyalizme karfl› direnme
arac› olarak kullan›ld›. Ayr›ca Atatürk’ün ulus infla etme anlay›fl›n›n Almanya’daki
gibi kan temeline dayand›r›lmay›p 1924 Anayasas›’nda ifadesini bulan,
“Türkiye ahalisine din ve ›rk fark› olmaks›z›n vatandafll›k itibar›yla Türk ›tlak olunur”
denilerek “anayasal vatandafll›¤a” dayand›r›lm›flt› (Tanör, 1996:237).
Genç Cumhuriyet’in ekonomik yap›s› iç aç›c› de¤ildi. Lozan Bar›fl Konferans›’na
ara verilen dönemde 17 fiubat- 4 Mart 1923 tarihleri aras›nda ‹zmir’de düzenlenen
‹ktisat Kongresi’nde izlenilecek politika belirlendi. Kongre sonunda yay›nlanan
“misak-› iktisadi” kararlar›nda ekonomik ba¤›ms›zl›¤a aç›k bir vurgu yap›ld›.
Ancak ba¤›ms›zl›kla çeliflmemesi kofluluyla yabanc› sermayeye olumlu yaklafl›ld›.
Nitekim bu dönemde ülkeye belli bir miktar yabanc› sermaye ak›fl› oldu. Asl›nda
Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin ekonomide izlemeye karar verdi¤i yol 10 y›l önce
‹ttihat ve Terakki Cemiyeti’nin gelifltirdi¤i modelden farkl› de¤ildi. Devlet taraf›ndan
desteklenecek himaye edilecek yerli bir burjuvazi yarat›lmaya çal›fl›lacakt›.
Bunun en önemli nedeni yerli sermayenin oldukça yetersiz olmas›yd›. Özel giri-