<strong>Was</strong> <strong>kostet</strong> <strong>ein</strong> <strong>Schnitzel</strong> <strong>wirklich</strong>? Tabelle 14: Gesamt-Ökokontenrahmen der betrachteten Modellbetriebe Rohstoffaufwand Futtermittelanbau Futter Futter Futter Mast Vorprod. Vorprod. Vorprod. Vorprod. Vorprod. Vorprod. Prod. Transport Trocknung Trocknung Aufbereitung Summe Saatgut P-Dünger K-Dünger N-Dünger Kalkst<strong>ein</strong> PSM E-Aufwand; Diesel EE Heizöl EE EE-Aufwand Dieselverbrauch Futter, HaltungLagerung Gülle/Mistausbringung Ertrag kg/t kg/t kg/t kg/t kg/t kg/t l/t kWh/t l/t kWh/t kWh/t l/t Konv. Input 63,86 24,21 42,82 36,73 114,68 1,74 26,85 k.A. 8,78 16,88 20,25 152,22 2,89 k.A. Primärenergie<strong>ein</strong>satz MJ/t Schw<strong>ein</strong>efleisch184,39 Output 51,87 126,13 1.528,33 194,95 405,82 2.029,95 1.637,55 100,05 670,28 593,75 1.735,52 114,75 9.373,32 CO2 kg/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 9,23 15,88 7,41 88,06 12,84 8,17 58,93 124,56 6,34 5,68 33,65 109,93 0,97 481,66 CH4 g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 0,00 12,44 16,58 231,89 19,61 0,24 12,79 0,00 12,64 8,04 29,16 219,20 1,38 563,96 N2O g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 40,63 2,55 0,60 470,01 0,02 2,10 601,24 0,00 0,24 0,14 13,15 4,11 0,02 1.134,82 NH3 g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 7,21 0,59 0,02 208,24 0,02 0,23 60,92 0,81 0,00 0,03 0,05 0,02 0,00 13.333,33 6.666,67 9.444,44 29.722,60 HC g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 4,57 45,53 12,85 174,60 409,84 53,01 139,05 9,08 848,52 NOx g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 5,59 38,42 1,89 1.146,91 856,25 619,45 26,86 106,05 2.801,42 CO g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 0,33 14,06 1,09 191,58 326,46 115,81 7,45 19,83 676,60 SO2 konv plus g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 6,40 56,53 9,70 132,45 1.292,29 0,00 44,74 0,00 1.542,11 Input 36,45 29,53 49,96 28,23 101,02 1,41 24,59 k.A. 3,96 7,61 9,14 152,22 2,89 k.A. Primärenergie<strong>ein</strong>satz MJ/t Schw<strong>ein</strong>efleisch104,78 Output 158,58 211,91 1.120,35 171,74 321,30 1.908,07 1.582,97 45,13 302,37 454,93 1.735,52 114,75 8.232,39 CO2 kg/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 5,61 22,19 12,45 64,55 11,31 6,57 56,51 120,41 2,86 2,56 24,99 109,93 0,97 440,92 CH4 g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 0,00 24,70 27,85 169,99 17,28 0,19 11,71 0,00 5,70 3,63 13,15 219,20 1,38 494,78 N2O g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 29,16 2,71 1,01 344,55 0,02 1,62 581,19 0,00 0,11 0,06 12,43 4,11 0,02 976,99 NH3 g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 4,44 0,64 0,04 152,65 0,02 0,18 58,89 0,78 0,00 0,01 0,05 0,02 0,00 10.266,67 513,33 2.022,53 13.020,26 HC g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 4,41 44,01 12,42 178,29 396,18 23,92 134,42 9,08 802,72 NOx g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 5,41 37,14 1,83 1.219,77 827,71 279,44 25,97 106,05 2.503,32 CO g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 0,32 13,59 1,05 205,96 315,58 52,24 7,20 19,83 615,77 SO2 öko g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 6,19 54,65 9,38 128,03 1.249,21 0,00 43,25 0,00 1.490,71 Input 134,67 0,00 0,00 0,00 355,50 0,00 73,33 k.A. 15,67 28,69 28,31 68,24 4,00 k.A. Primärenergie<strong>ein</strong>satz MJ/t Schw<strong>ein</strong>efleisch513,70 Output 0,00 0,00 0,00 604,36 0,00 2.912,52 0,00 178,61 1.139,47 322,71 777,96 158,88 6.608,21 CO2 kg/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 23,95 0,00 0,00 0,00 39,82 0,00 24,70 0,00 11,31 9,66 20,44 49,28 1,35 180,50 CH4 g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 2,42 0,00 0,00 0,00 60,79 0,00 34,95 0,00 22,56 13,67 40,76 98,26 1,91 275,31 N2O g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 65,71 0,00 0,00 0,00 0,07 0,00 0,61 0,00 0,42 0,24 0,76 1,84 0,03 69,70 NH3 g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 21,26 0,00 0,00 0,00 0,07 0,00 0,12 0,00 0,00 0,05 0,00 0,01 0,01 18.823,53 10.588,24 6.432,35 35.865,64 HC g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 0,00 0,00 0,00 0,00 144,55 0,00 90,12 12,57 247,24 NOx g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 0,00 0,00 0,00 0,00 1.689,02 0,00 1.053,06 146,83 2.888,91 CO g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 0,00 0,00 0,00 0,00 315,77 0,00 196,88 27,45 540,10 SO2 öko plus g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Input 125,19 0,00 0,00 0,00 330,65 0,00 66,79 k.A. 14,56 26,66 26,31 68,24 4,00 k.A. Primärenergie<strong>ein</strong>satz MJ/t Schw<strong>ein</strong>efleisch477,94 Output 0,00 0,00 0,00 562,11 0,00 2.652,77 0,00 166,00 1.059,04 299,93 777,96 158,88 6.154,63 CO2 kg/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 22,28 0,00 0,00 0,00 37,03 0,00 22,49 0,00 10,51 8,98 19,00 49,28 1,35 170,93 CH4 g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 2,25 0,00 0,00 0,00 56,54 0,00 31,83 0,00 20,97 12,71 37,88 98,26 1,91 262,34 N2O g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 61,14 0,00 0,00 0,00 0,07 0,00 0,56 0,00 0,39 0,22 0,71 1,84 0,03 64,97 NH3 g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 19,78 0,00 0,00 0,00 0,07 0,00 0,11 0,00 0,00 0,04 0,00 0,01 0,01 9.411,76 2.921,29 3.325,15 15.678,23 HC g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 0,00 0,00 0,00 0,00 131,77 0,00 83,76 12,57 228,10 NOx g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 0,00 0,00 0,00 0,00 1.539,66 0,00 978,73 146,83 2.665,22 CO g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 0,00 0,00 0,00 0,00 287,85 0,00 182,98 27,45 498,28 SO2 g/t Schw<strong>ein</strong>efleisch 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 37
38 4.4.2 Auswertungen der Sachbilanz <strong>Institut</strong> <strong>für</strong> <strong>ökologische</strong> Wirtschaftsforschung (IÖW) Wie schon erwähnt, können bereits auf der Ebene der Sachbilanz quantitative Aussagen getroffen werden; insbesondere in Bezug auf den Energieverbrauch und den Einsatz weiterer Materialien. Die Auswertungen erfolgen in der betrachteten funktionellen Einheit 1 kg Schw<strong>ein</strong>efleisch. Energieverbrauch Der Energieverbrauch wurde auf <strong>ein</strong>en Äquivalenzwert umgerechnet, der es gestattet, Elektroenergie- und Primärenergieverbrauch durch Umrechnungen in <strong>ein</strong>em Wert auszudrücken. Die folgende Abbildung verdeutlicht, wie sich der Energieverbrauch auf die <strong>ein</strong>zelnen Bilanzelemente verteilt. Der Energieverbrauch der konventionellen Modellbetriebe ist bedeutend höher als der der <strong>ökologische</strong>n Modellbetriebe. Die größten Anteile bei den konventionellen Modellbetrieben resultieren aus der Vorproduktion der Düngemittel, dem Futtermittelanbau, dem Sojatransport, der Futteraufbereitung und der Mast. Bei den <strong>ökologische</strong>n Modellbetrieben überwiegen beim Energieverbrauch der Futtermittelanbau sowie die Futtermittelaufbereitung. Ursachen hier<strong>für</strong> sind <strong>ein</strong>erseits die höheren spezifischen Aufwendungen durch geringere Hektarerträge bei Futteranbau sowie andererseits durch den hohen Energieverbrauch bei der Trocknung des Kartoffeleiweißes inklusive dessen Transport. [MJ/kg Schw<strong>ein</strong>efleisch] 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Quelle: IÖW [konv] [konv.plus] [öko] [öko.plus] Vorprod. Saatgut Vorprod. Dünger Vorprod. PSM Futtermittelanbau Soja-Transport Futteraufbereitung Mast Abbildung 6: Energieverbrauch <strong>für</strong> die Erzeugung von 1 kg Schw<strong>ein</strong>efleisch