Artykuły - Zbliżenia Interkulturowe

Opinie
110
ten, kto gromadzi nie tyle fakty, ile raczej
significants, opowiada o nich, tzn.
organizuje je, aby ustanowić sens pozytywny
i wypełnić pustkę czystej formy 9 .
Wspomniany dyskurs historyczny jest
w głównej mierze „przetworzeniem ideologicznym”,
czy też precyzując to pojęcie,
„przetworzeniem wyobrażeniowym”.
W konsekwencji fakt, będący składnikiem
dyskursu, egzystuje tylko i wyłącznie w
formie lingwistycznej.
Potraktowanie historii jako swoistego
dyskursu miało ogromny wpływ na sposób
postrzegania przeszłości. Podążający
tropem Barthes’a Hayden White, a wkrótce
po nim także inni narratywiści, zaczęli
twierdzić, że przeszłość dostępna jest
wyłącznie w formie tekstu. Przeszłość
przedstawiana w formie narracji jest jednak
tylko jedną z możliwych jej wersji.
Oprócz tych założeń narratywiści zaczęli
włączać do swoich badań strukturalistyczne
i poststrukturalistyczne idee wykorzystywane
do analizy tekstów literackich,
do których zaliczyć można, oprócz
traktowania historii jako dyskursu i zastosowania
strategii literackich, podkreślanie
symboliczności dzieła historycznego
(tekst historyczny, tak jak utwór literacki,
może posiadać wiele znaczeń), jego
głębokie odczytywanie (branie pod uwagę
całości, włączając w to elementy takie
jak umieszczane w nim zdjęcia, układ
strony, podziękowania, motto itd.) czy
też wreszcie rozumienie „historii” jako
tego, co jest o niej napisane, nie zaś jako
przeszłości samej w sobie 10 .
9 Roland Barthes, Dyskurs historii, tłum. Adam
Rysiewicz, Zbigniew Koch, „Pamiętnik Literacki”,
z. 3, 1984, s. 225.
10 Zob. Ewa Domańska, Mikrohistorie, Wydawnictwo
Poznańskie, Poznań 1999, s. 81.
Od czasu wydania Metahistory 11 , kultowego
dzieła narratywizmu, upłynęło już
30 lat i chociaż sam autor przyznaje, że
niektóre z przedstawionych tam założeń
nie są już zbyt aktualne, pozycja ta z pewnością
nadal inspiruje wielu czytelników
zainteresowanych współczesną historią i
historiografią. Podobnie jak działo się to
w przypadku „wczesnych narratywistów”,
Hayden White nie zgadzał się z
faktem, że dedukcyjny model wyjaśnienia
naukowego Hempla jest jedynym słusznym
wzorcem stosowanym w badaniu
historii. W artykule The Structure of Historical
Narrative 12 , poprzedzającym wydanie
Metahistory, White starał się udowodnić, że
model dedukcyjny jest tylko jednym z
możliwych sposobów wyjaśniania. Opierając
się między innymi na koncepcji
Frye’a, który, zakładając, że dzieła fikcji
literackiej składają się częściowo z produktów
sublimacji archetypowych struktur
mitycznych, doszedł do wniosku, że
każde dzieło literackie posiada zarówno
aspekt fikcyjny (mythoi), jak i tematyczny
(dianoia), White nabrał przekonania, że to,
co Frye określa mianem „wypowiedzi
dyskursywnej” (będącej formą bezpośredniego
apelu), jest w istocie przekształceniem
tekstu historiograficznego w pewnego
rodzaju hybrydę pomiędzy historią
a poezją. Tekst taki uzyskuje efekt wyjaśnienia,
dzieje się to jednak po części na
skutek „fabularyzacji” (emplotment) 13 .
11 Hayden White, Metahistory. The Historical
Imagination in Nineteenth-Century Europe, The John
Hopkins University Press, Baltimore and London
1973.
12 Hayden White, The Structure of Historical Narrative,
„Clio”, vol. 1, nr 3, June 1972, s. 14-15.
13 Przez fabularyzację White rozumie „kodowanie
faktów zawartych w kronice jako specyficznych
rodzajów struktur fabularnych”. Zob. Hay-