Artykuły - Zbliżenia Interkulturowe

Recenzje
porzucają bezwzględną dominację rozumu
i scjentyzmu na rzecz szeroko rozumianej
tolerancji, myślenia aktywnego, dynamicznego
i twórczego. Stąd też często pojawiający
się w filozofii Derridy apel do ponowoczesnego
społeczeństwa, by pozbyło się
złudzeń o wykorzystaniu racjonalnych zdobyczy
Oświecenia.
Marc Crepon jest autorem drugiego
wykładu, zatytułowanego: Europa, być może.
Zapiski o geopolityce bez-siły. Autor przedstawia
poglądy Derridy w ostatnich latach jego
życia, a więc przede wszystkim te, które
odnoszą się do jego oceny sytuacji społeczno-politycznej
w Europie. Charakterystyczny
dla myśli francuskiego filozofa jest motyw
nadziei. On sam zadaje pytanie: „Czego
można i czego należy oczekiwać od Europy?”
(s. 35). Pytanie to dotyczy tożsamości
Starego Kontynentu oraz jego granic.
Derrida jest jednak w tych kwestiach na tyle
ostrożny, że, przykładowo, zapytany o rolę
Europy po 11 września 2001 roku, stwierdził:
„Niczego nie jestem pewien. Przede
wszystkim jeśli chodzi o egzystencję Europy
albo Wspólnoty Europejskiej i tego, jak
się zapowiada” (s. 34). Jednocześnie w 2003
roku, na krótko przed swoją śmiercią, Derrida
razem z Jürgenem Habermasem, w jednej
z rozmów, proponuje między innymi,
aby wśród elementów składających się na
europejską tożsamość – obok chrześcijaństwa,
kapitalizmu, prawa rzymskiego,
mieszczańskiego sposobu życia, rezygnacji
z kary śmierci, demokracji i praw człowieka
– znalazło się miejsce także na „uznawanie
różnic – wzajemne uznawanie tego, co
inne”. Jako najświeższe przykłady filozof
przywołuje sposób samoograniczania su-
208
werenności państwowej w ramach UE oraz
łagodzenie sprzeczności klasowych. Jednocześnie
Derrida przestrzega przed szufladkowaniem
i instrumentalizacją pojęcia tożsamości.
W jego filozofii, jak pisze Crepon,
kluczową rolę odgrywa dynamiczna perspektywa
ujęta w kategoriach warunkowych.
Nic nie jest dla Derridy bardziej niepewne
niż Europa, a jednocześnie ta niepewność
wpisuje się w istotę Starego Kontynentu.
To, jak napisał w swojej książce
Zygmunt Bauman, „niedokończona przygoda”,
zapowiedź i obietnica lub – gdyby
posłużyć się językiem dekonstrukcji – możliwość
niemożliwego. „»Europa, być może«
to Europa, która mogłaby nadejść; to to, co
mogą i powinny obiecywać pojęcie i idea
Europy” (s. 39).
Wróćmy do pytań stawianych na początku.
Po krótkim omówieniu kilku zagadnień
dekonstrukcja przedstawia się
jako próba zrozumienia tego, czym jest filozofia,
byt, prawda. Wszystko to postrzegane
jest nie z perspektywy logiki i racjonalizmu,
lecz z perspektywy wydarzenia –
a zatem czegoś dynamicznego i nieskończonego.
Jakie nowe spojrzenie na życie
polityczne i społeczne daje dekonstrukcja?
Otóż globalny wiek XXI uprzywilejował teraźniejszość.
Jest to znacznie wygodniejsze
niż pytanie o tożsamość i tradycję. Tak jak
wojna jest prawdopodobnie łatwiejsza niż
pokój. I, jak się wydaje, negowanie teorii
Derridy jest prostsze niż jej dogłębna analiza.
Być może warto jednak zastanowić się
nad tym, co naprawdę kryje w sobie postulat
francuskiego filozofa dotyczący realizacji
niemożliwego. A zatem: Derrida? –
Być może…