Artykuły - Zbliżenia Interkulturowe

Opinie
śli filozoficznej, które zostały jej poświęcone
przez cały ten okres.
Oprócz teorii tropów, rozwiniętej w
późniejszym dziele Tropics of Discourse 16 ,
wyłożona przez White’a poetyka historii
zawiera również teorię wyjaśnienia historycznego
i teorię stylów historiograficznych.
W teorii wyjaśnienia historycznego,
oprócz wspomnianej powyżej operacji
określanej jako „fabularyzacja” (emplotment),
której poświęcono najwięcej uwagi,
opisane jest wyjaśnienie poprzez zastosowanie
związków przyczynowych (explanation
by formal argument) oraz wyjaśnienie
poprzez implikację ideologiczną (explanation
by ideological implication). Wyjaśnienie
z zastosowaniem związków przyczynowych
opiera się na koncepcji Stephena C.
Peppera, za którym White wyszczególnił
cztery strategie argumentacji: formizm
(wyjaśnienie uważane jest za kompletne,
kiedy dana grupa obiektów została właściwie
zidentyfikowana oraz kiedy przypisano
jej odpowiednią klasę, rodzaj, atrybuty,
a także opatrzono plakietką stwierdzającą
jej „szczególność”), organicyzm
(hołdujący metafizycznemu oddaniu paradygmatowi
relacji pomiędzy mikro- a
makrokosmosem), mechanicyzm (zwracający
się w kierunku poszukiwań praw
przyczynowych determinujących rezultaty
procesów odkrywanych w dziedzinie
historii) oraz kontekstualizm (wydarzenia
mogą być wyjaśnione tylko poprzez
umieszczenie ich w „kontekście”, w którym
się pojawiają). Implikacja ideologiczna
związana jest z kolei z czterema stanowiskami:
anarchizmem, konserwaty-
16 Hayden White, Tropics of Discourse. Essays in
Cultural Criticism, The Johns Hopkins University
Press, Baltimore and London 1978.
114
zmem, radykalizmem i liberalizmem 17 .
White podkreśla jednak, że terminy te reprezentują
pewne ideologiczne preferencje,
nie powinny być one rozumiane w
odniesieniu do poszczególnych partii
politycznych.
Ostatnią z części wchodzących w skład
retoryki pisarstwa historycznego jest teoria
stylów historiograficznych, zajmująca
się problematyką rozpoznawania stylów
charakterystycznych dla poszczególnych
historyków czy też epok. W opinii
White’a styl historiograficzny reprezentuje
określoną kombinację metody fabularyzacji,
argumentacji i ideologicznej
implikacji. Jednakże poszczególne sposoby
łączenia tych elementów nie mogą być
całkiem dowolne. Istnieją bowiem pewne
reguły, oparte na podobieństwach
strukturalnych pomiędzy metodą fabularyzacji,
argumentacją i implikacją ideologiczną.
Romantycznej fabularyzacji odpowiada
formistyczna argumentacja i
anarchistyczna implikacja ideologiczna;
tragedia łączy się z mechanistyczną argumentacją
i radykalizmem; komedii odpowiada
organicyzm i konserwatyzm; satyrze
z kolei kontekstualizm i liberalizm.
White zaznacza jednak, że związki te nie
mogą być uważane za konieczne; zdarza
się, że w pracach znanych historyków
(Michelet, Tocqueville, Burckhard) występuje
pewne napięcie dialektyczne wynikające
z innej niż przedstawione powyżej
metody łączenia fabularyzacji, argumentacji
i implikacji ideologicznej. Pomimo
to ilość kombinacji nadal jest ograniczo-
17 Stanowiska te oparte są na klasyfikacji Karla
Mannheima. Zob. Karl Mannheim, Ideology and
Utopia: An Introduction to the Sociology of Knowledge,
tłum na ang. Louis Wirth i Edward Shils, Harcourt,
Brace & Co., New York 1946, s. 104 i dalej.