Artykuły - Zbliżenia Interkulturowe

Recenzje
powiedź myślicieli epoki baroku na tak
postawione pytanie.
Tom III: Literaturgeschichte: 18.-19. Jahrhundert
ukazuje różnorodne zakresy postrzegania
relacji niemiecko-polskich i polsko-niemieckich
w literaturze. Zawiera on cztery
kompleksy tematyczne: „Polnisches aus
deutscher Sicht”, „Deutsches aus polnischer
Sicht”, „Deutsches und Polnisches”
i „Erinnerung und Gedächtnis”. Podział
ten umożliwił treściowe uporządkowanie
referatów i ułatwił percepcję przekazywanych
w nich informacji. Tom otwiera praca
Uwe-K. Ketelsena poświęcona niemieckiej
„kolonizacji wschodu”, która jest próbą
definicji obszaru badawczego. Ketelsen
uważa, że nie jest nim samo poszukiwanie
literatury tematyzującej (jak to określa)
„uzachodowienie” wschodu, ale próba
skonceptualizowania tego procesu, czyli
pokazania, w jaki sposób opowiada o nim
literatura. Artykuł kończy się interesującą
konkluzją, że Ostkolonisation wywarła znaczny
wpływ na zdefiniowanie i umocnienie
się samej niemieckości.
W tym kompleksie tematycznym głos
zabiera także Anna Stroka, przedstawiając
motyw Polski przewijający się – chociaż tylko
na marginesie – przez całą twórczość
beletrystyczną Teodora Fontane. Pisarz,
który ciesząc się sławą jednego z najbardziej
znaczących twórców swego czasu, był również
aktywistą politycznym i znawcą historii,
nigdy nie zachowywał się wrogo wobec
Słowian, wręcz przeciwnie – podziwiał ich
od wczesnego dzieciństwa. Postacie polskie
są w jego utworach estetycznym przeciwieństwem
Prusaków, co nie wynika z „polskości”
ich charakteru, ale z nieudanej próby
integracji przez zgermanizowanie, które
autor Effi Briest świadomie odrzuca. Werbalizując
swoje uznanie dla Polaków jako narodu
uciśnionego, Fontane staje się orędownikiem
wzajemnego zrozumienia polsko-niemieckiego.
Tom IV: Kulturwissenschaft realizuje w zawartych
w nim referatach cel, jaki ta dyscy-
178
plina postawiła sobie od początku rozwoju
polskiej germanistyki. Jest nim założenie
kulturowo-historyczne, polegające na pojmowaniu
tej dziedziny jako rozwinięcia czy
uzupełnienia literaturoznawstwa. Z powodu
mnogości źródeł i szerokiego spektrum
tematycznego opis kulturoznawczy porusza
się w obszarach interdyscyplinarnych,
także w tym tomie – jak dowiadujemy się
ze wstępu Hałuba i Stuke – planowano zrealizować
taki postulat. Organizatorom zależało
na „możliwie wielowarstwowym”
przedstawieniu stosunków polsko-niemieckich.
Referaty zostały podzielone na dwie
grupy tematyczne, pierwsza z nich dotyczy
Śląska i historii jego kultury, część druga
podejmuje temat niemiecko-polskich kontaktów
kulturowych. Już pierwsze spojrzenie
na znane nazwiska budzi przekonanie,
że przedsięwzięcie musiało zakończyć się
sukcesem, tym większym – jak podkreślają
wydawcy tomu – że w dyskusji brali aktywny
udział także młodzi „adepci nauki” oraz
studenci. W dobie zalewającej nas kultury
masowej z uznaniem należy odnotować
taki przyczynek do zbliżenia między Niemcami
a Polakami.
Tom otwiera Norbert Honsza referatem
pt. „Schlesien und Europa als tägliche Aufgabe”,
prezentującym uwarunkowania historyczne
oraz szanse i zagrożenia kultury
Śląska w czasach współczesnych. Autor eseju
przypomina, że mimo tak wielu głosów
postulujących jedność europejską Stary
Kontynent charakteryzuje obecność spektakularnej
wręcz mnogości języków, kultur
i regionów. W pełnym przekonania tonie
konstatuje ważką pozycję Śląska w percepcji
literackiej i politycznej, uzasadniając ją
tym, że region ten był w ostatnich 20 latach
bardzo często postrzegany w europejskim
kontekście. Honsza stawia ważkie pytania,
pojawiające się zresztą w odniesieniu do
szeroko pojętej europeizacji i konieczności
redefiniowania takich pojęć, jak „tożsamość
regionalna” czy „różnica kulturowa”.
Po przełomie politycznym i społecznym