Artykuły - Zbliżenia Interkulturowe

dam” w Rotterdamie, a Eryka dołączyła
do niego w Southampton. Przed wyjazdem
do Ameryki była jeden dzień w Londynie,
gdzie ze swoim mężem, Wystanem
Audenem, omawiała sprawy tłumaczenia
tekstów „Pfeffermühle” na język angielski.
Jako poeta Anglik umiał znajdować
odpowiedni ton dla tych utworów. Pod
koniec września rodzeństwo przybywa
do Nowego Jorku i wpisuje się na listę
gości popularnego wśród emigrantów
hotelu Bedford. Pierwsze dwa miesiące
upłynęły w szaleńczym tempie. Już po
dwudniowej aklimatyzacji Eryka wyruszyła
do Waszyngtonu w celu zorganizowania
występów kabaretu – w Europie
czekali przecież gotowi do drogi i narażeni
na ataki faszystów współpracownicy
– a lista zadań była długa. Należało
poszukać odpowiedniego lokalu, drugiego
muzyka, tłumacza oraz sponsorów,
gotowych na sfinansowanie przedsięwzięcia.
Po wielu staraniach znaleziono
odpowiedni lokal – była to sala teatralna,
położona na 17 piętrze Chanin-Building
na rogu Lexington Avenue i 42 ulicy.
Do finansowania występu kabaretu
udało się przekonać sponsorów, do których
należeli: Vicki Baum, Fanny Hurst,
amerykański wydawca Tomasza Manna
Alfred A. Knopf, Emil Ludwig, Max
Reinhardt i bankier Marice Wertheim,
którego Eryka określała jako „żywotnie
zainteresowanego pana” z wielką ochotą
nie tylko „na wydawanie, ale wręcz pozbycie
się części pieniędzy”. Postawiono
na poważną reklamę. Sam Tomasz Mann
zachęcał publiczność, wpisując w program
kabaretu: „Nie popełniłoby się błędu
nazywając »Pfeffermühle« łabędzim
śpiewem niemieckiej Republiki. Był to jej
ostatni znak życia – i to bardzo wdzięcz-
Paweł Strózik: Głośne „Nie!” Hitlerowi
ny”. Córkę Erykę rekomendował jako
„kobietę z tak pięknymi oczami i do tego
mądrą – I think, she will be a success”.
5 stycznia 1937 roku odbyło się premierowe
przedstawienie „peppermill”.
Wbrew przeczuciom ojca nie było sukcesu.
Kariera „Młynka do pieprzu” skończyła
się po tygodniu! Kabaret, który w
Europie dał 1034 przedstawienia przy
pełnych salach, ponosi w Ameryce całkowitą
porażkę. Lotte Goslar, jedna z aktorek
trupy „Młynka”, wymienia trzy powody
„klapy”. Po pierwsze aktorzy mieli
spore kłopoty z językiem angielskim, nawet
wspaniała Teresa Giehse była w ekspresji
językowej niezrozumiała dla publiczności.
Przekład całkowicie pozbawił
teksty językowych dwuznaczności, niemożliwe
stały się małe uszczypliwości czy
aluzje. Po drugie tematyka poruszana
przez „Młynek” była Amerykanom całkowicie
obca, postacie z bajek dziecięcych,
poddane persyflażowi i nabierające
dzięki temu nowego wyrazu, były niezrozumiałym
szyfrem, ponieważ nie znano
tu ich pierwowzorów. Po trzecie wreszcie
nie bardzo chciano wiedzieć o sprawach
poruszanych przez „Pfeffermühle”. Ameryka,
zajęta wprowadzaniem reformatorskich
założeń New Dealu, izolowała się od
problemów związanych z Europą, nie
dostrzegając „rozlewającego się” nazizmu.
„Młynek” był ponadto nieznaną w
Ameryce formą kabaretu literackiego,
brakowało tu efektów show, tańczących
dziewcząt czy rozbawiających dowcipów.
„Próżno czekaliśmy na wielkie salwy
śmiechu, pełne przejęcia milczenie, zachrypłe
niemal z zachwytu okrzyki aplauzu,
gwałtowne oklaski” – wspominał
Klaus w autobiografii. „Skąd ten chłód?”
– pytał retorycznie. Recenzje z premiery
71