Artykuły - Zbliżenia Interkulturowe

Refleksje
Anna Szyndler
Janusowe oblicze wojny
na przykładzie zmiennych kolei
losu włóczęgi Courasche
Obraz kobiety epoki baroku na tle wojny trzydziestoletniej
Swego czasu bestsellerowa powieść niemieckiego
pisarza Hansa Jakoba Christopha
Grimmelshausena Opis życia arcyoszustki
i włóczęgi Courasche (Lebensbeschreibung der
Ertzbetrügerin und Landstörtzerin Courasche)
ukazała się drukiem w 1670 roku, powołując
tym samym do życia pierwszą kobiecą
bohaterkę nowożytnej literatury
niemieckiej 1 .
Powieść ta jest siódmą z dziesięciu
ksiąg symplicjańskich, utworów wydanych
na przestrzeni zaledwie kilku lat,
formalnie i merytorycznie w dużej mierze
niezależnych od siebie. Ich wzajemną
relację można by porównać raczej do pereł
nawleczonych na wspólny sznur niż
do ogniw jednego łańcucha; w cykl łączą
je wspólni bohaterowie, miejsce akcji i
pytanie o stosunek człowieka do Boga i
świata. Wspólna jest też charakterystyczna
dla powieści pikarejskiej forma fikcyjnej
autobiografii cieszącego się złą opinią
bohatera z nizin społecznych oraz poza
skruchy relacjonującego i komentującego
protagonisty.
1 Por. Kindlers Neues Literatur Lexikon, München
1988, t. 6, s. 925.
50
Pisma symplicjańskie są drastycznym
w swym realizmie obrazem życia obyczajowego
w XVII wieku, głosem memento mori
przestrzegającym przed pułapkami doczesności
i nawołującym do pobożności.
Wyjątkową czyni tę przestrogę jej pełen
ciepłego humoru satyryczny ton. Autor
zdaje się nie surowym sędzią, lecz mędrcem,
który z pobłażliwym, pełnym wyrozumiałości
uśmiechem podchodzi do
moralnych ułomności swoich bohaterów.
Krytyka literacka jest zgodna co do
moralno-dydaktycznej wymowy Courasche
oraz negatywnej oceny postaci tytułowej
bohaterki. Mathias Feldges upatruje w
postaci bohaterki nawiązania do popularnego
w średniowieczu toposu personifikacji
świata w osobie kobiety – „frau
welt” 2 . Topos ten przedstawiał kobietę, z
przodu młodą i powabną, od tyłu zaś w
stanie rozkładu, będącą siedliskiem robactwa,
płazów i gadów. Siegfried Streller
interpretuje postać tytułowej bohaterki
jako symbol ziemskiej rozkoszy, alego-
2 Por. M. Feldges, Grimmelshausens „Landstörtzerin
Courasche”, Bern 1969, s. 92-95.