Artykuły - Zbliżenia Interkulturowe

Anna Szyndler: Janusowe oblicze wojny na przykładzie zmiennych kolei losu…
zmienne koleje fortuny, która raz daje,
raz zabiera; z drugiej strony jest pouczeniem,
że osiągnięty w moralnie wątpliwy
sposób dobrobyt szybko przemija.
Wojna, która pod wieloma względami
otworzyła protagonistce drzwi do uprzywilejowanego
męskiego świata, nie jest w
stanie zmienić wszystkich, obowiązujących
w dobie pokoju norm. Czas ten,
jako stan wynaturzenia i deprawacji, nie
potrafi przysporzyć szacunku jednostce,
która z takiej sytuacji czerpie korzyści.
Sama bohaterka jest postrzegana przez
otoczenie jako symbol tego odwróconego
porządku rzeczy. Będąc kobietą, uzurpuje
sobie prawa i przywileje mężczyzny,
a nawet zewnętrznie się do niego upodabnia
– chodzi uzbrojona i ubrana w męski
strój. W utworze wielokrotnie jest
mowa o niechęci, nienawiści czy strachu,
jaki mężczyźni odczuwają w obecności
Courasche. Nawet jej szalona odwaga, rycerskie
maniery, hojność czy chęć niesienia
pomocy nie są w stanie zjednać jej
ogólnej sympatii i szacunku. Przy pierwszej
nadarzającej się okazji otoczenie jawnie
okazuje bohaterce swoją dezaprobatę
i zmusza ją do rezygnacji z wybranej
roli. Następuje to wówczas, kiedy trzeci
mąż Courasche każe jej publicznie stanąć
do „walki o spodnie”, które są symbolem
prymatu w związku, i haniebnie ten pojedynek
przegrywa. W ucieczce przed szyderstwem
kompanów kapitan przechodzi
na stronę wroga. Kiedy wkrótce potem
zostaje pojmany i za zdradę powieszony,
winą za jego życiową tragedię otoczenie
obarcza Courasche. Od tej pory
fama czarownicy na stałe przylgnie do
bohaterki, a wszystkie jej sukcesy będą
interpretowane jako działanie nieczystych
mocy. Stygmat czarownicy i podej-
rzenie o konszachty z diabłem stanowią
śmiertelne zagrożenie dla życia bohaterki
i są ceną, jaką musi ona zapłacić za
wtargnięcie do męskiego świata i zburzenie
społecznych oczekiwań wobec roli
kobiety.
Z punktu widzenia współczesnego
czytelnika Courasche może być postrzegana
jako bohaterka tragiczna, wyrastająca
swoją osobowością i ambicjami poza
czasy, w których przyszło jej żyć. W patriarchalnym
społeczeństwie XVII wieku
nie było miejsca dla niezależnej, przedsiębiorczej
i ambitnej kobiety, jaką była
Courasche. Szansą na jej samorealizację
stała się dopiero wojna, tylko bowiem w
wojennym świecie „na opak” mogła funkcjonować
jednostka, której dążenia były
sprzeczne z rolą, jaką wyznaczyło jej społeczeństwo.
Ceną, jaką trzeba było za to
zapłacić, była alienacja, a nawet zagrożenie
życia.
Literatura
Arnold, Herbert A.: Die Rollen der Courasche:
Bemerkungen zur wirtschaftlichen und sozialen
Stellung der Frau im 17. Jahrhundert, [w:] Die
Frau von der Reformation, red. Barbara
Becker-Cantarino, Bonn 1987, s. 86-111.
Büchler, Hansjörg: Studien zu Grimmelshausens
„Landstörtzerin Courasche” (Vorlagen/ Struktur/
Sprache/ Moral), Bern–Frankfurt a.M. 1971.
Feldges, Mathias: Grimmelshausens „Landstörtzerin
Courasche”. Eine Interpretation nach der
Methode des vierfachen Schriftsinnes, Bern 1969.
Grimmelshausen, Hans Jakob Christoph:
Simplicianische Schriften, Winkler-Verlag,
München 1958.
Harbsmeier, Michael: Reisebeschreibungen als
mentalitätsgeschichtliche Quellen: Überlegungen zu
einer historisch-anthropologischen Untersuchung
frühneuzeitlicher deutscher Reisebeschreibungen, [w:]
Reisebericht als Quelle europäischer Kulturgeschichte,
55