Artykuły - Zbliżenia Interkulturowe

niu ludności wiejskiej i rzemieślniczej, w
znacznej części słowiańskiej, polsko-śląskiej.
W twórczości Eichendorffa zachowały
się liczne ślady zapamiętanej z dzieciństwa
obyczajowości i okolicznego pejzażu,
chociaż pisarz nie wprowadzał do
swoich utworów toponimicznych realiów
śląskich – może dlatego, że przejęte wartości
stały się dla niego symbolami innego,
szlachetniejszego życia, rodzinnym
archetypem, dalekim od regionalizmu i
pretendującym do rangi uniwersalnej
jako wyraz trwałej formacji kulturowej i
moralne zobowiązanie dla Niemiec jako
całości. Wznoszący się nad Odrą zamek z
rozległym ogrodem i widokiem na okoliczne,
pokryte lasami wzgórza, na płynące
rzeką statki, które zachęcały do żeglugi
w nieznaną dal, powraca wielokrotnie
w jego poezji jako świat utracony, ale ciągle
obecny we wspomnieniu i godny przechowania
w pamięci zbiorowej. Miała
temu służyć poetycka sublimacja o wielkiej
sile oddziaływania; z czasem też zyskał
Eichendorff pozycję jednego z najbardziej
ulubionych i popularnych w
Niemczech poetów, a stworzone przez
niego wzorce marzycielskiego, nadającego
rzeczywistości cechy baśniowe odczuwania
świata stały się trwałym składnikiem
romantyzmu o zasięgu ogólnoeuropejskim.
Wychowaniem chłopców zajmował
się ksiądz Bernhard Heinke, a najmilszym
towarzyszem zabaw był wikary Paul
Ciupke, o usposobieniu pogodnego dziwaka,
majsterkowicza i marzyciela. Do
ulubionych lektur należały stare romanse,
popularne także wśród ludu: Magiellona,
Genowefa, Dzieci Heimona, przekłady
powieści angielskich i francuskich, opisy
podróży, poezje Matthiasa Claudiusa.
Andrzej Lam: Joseph von Eichendorff
Józef czytał je najchętniej ukryty wśród
konarów starej gruszy na zboczu ogrodu
(motyw chłopca siedzącego na drzewie i
patrzącego na okolicę często występuje w
jego poezji), a talent literacki objawił
wcześnie, próbując w wieku dziesięciu lat
swych sił w dramacie o tematyce rzymskiej.
Prowadził też od 1800 roku zapiski
w dzienniku, który zachował się z wyjątkiem
partii zniszczonych potem przez
syna Hermanna.
Eichendorff znał język polski w jego
śląskiej odmianie. W gimnazjum wrocławskim
poświadczono, że „jako utrakwista
zna ten język dosyć dobrze”; ocena
wypadła umiarkowanie zapewne właśnie
dlatego, że słyszał w otoczeniu język
ludowy, a nie literacki. Dziennik zawiera
nieco polskich realiów, wymienia np. służącego
Iskrę, myśliwego Chrobaka, kościółek
„Mageboze” (Matki Boskiej) w
pobliżu Lubowic, nazwy miejscowe, np.
„ostra gura” , a siostrzyczka Luise, która
przyszła na świat w 1804 roku, nazwana
jest pieszczotliwie Luiska. Nierzadko
przedostają się do zapisów polskie zniemczone
słowa, takie jak „Kischka” (zsiadłe
mleko), „Wildschur” (wilczura, okrycie
futrzane), „Minkę” (zalotne minki dziewcząt)
i wzmianki o miejscowych obyczajach,
np. o polewaniu się wodą w drugi
dzień Wielkiejnocy czy o „Ruten-
Schmagostern”, czyli o smaganiu witkami
wierzbowymi śpiochów niewstających
dość wcześnie z łóżek. Przysłuchiwał się
też śląskim pieśniom ludowym, gawędom
i podaniom, które jeszcze w jednym
z ostatnich swoich listów nazywał „Boiken”
(bajkami). W dzienniku nie ma mowy
o żadnych konfliktach narodowościowych,
jeśli nie liczyć awantury przy faraonie,
podczas której dwóch oficerów,
21