Artykuły - Zbliżenia Interkulturowe

Recenzje
gdzie wstąpiła w nowy związek małżeński.
Siegfried tymczasem pozostał w Ełku z babką,
która troszczyła się o wychowanie
wnuczka. Można wnioskować, że rodzice
pisarza tak naprawdę nie interesowali się
losem swego syna. Zastanawiające jest to, że
również Lenzowi nie bardzo zależało na
tym, aby nawiązać jakikolwiek kontakt ze
swą matką (ojciec prawdopodobnie umarł
jeszcze przed wojną). Z informacji, jakie
przekazuje Maletzke, wynika, że pisarz pozostawał
po wojnie w bliskich relacjach jedynie
ze swoją młodszą siostrą. O matce wie
tylko tyle, iż uciekła do Niemiec Zachodnich.
Uważny czytelnik książek Lenza niewątpliwie
dostrzeże, iż motyw trudnych
kontaktów syna z rodzicami jest częstym
tematem utworów pisarza. Najwyraźniej
problematyka ta widoczna jest w powieściach
Deutschstunde, Das Vorbild czy w opowiadaniu
Das Feuerschiff. Przypuszczalnie
nieudane relacje z matką tłumaczyć mogą
swoistą „oszczędność” pisarza w doborze
literackich figur kobiecych. Lenz bardzo
rzadko czyni kobietę bohaterką swoich
utworów, a jeśli już, to nadaje jest status
postaci drugoplanowej.
Opisując etapy edukacji młodego Siegfrieda
Lenza, autor biografii zwraca uwagę
na pewien fakt, który dotychczas był mało
znany czytelnikom, a który niemal doprowadził
Lenza do kłótni z przyjacielem, krytykiem
literackim, Marcelem Reichem-Ranickim.
Ten bowiem ogłosił publicznie w
2003 roku, iż niespełna 14-letni Siegfried
Lenz był uczniem elitarnej szkoły nazistowskiej
(Napola – Nationalpolitische Erziehungsanstalt),
co – jak się wkrótce okazało
– było totalną bzdurą. Ta niesprawdzona
informacja uraziła, rzecz jasna, samego Lenza,
interpretującego ten zarzut – zapewne
w wielkiej złości – jako próbę zemsty krytyka
na wydawnictwie Hoffmann und Campe,
z którym Lenz związany jest od początku
swojej działalności literackiej, a które
przyznało nagrodę największemu wrogowi
Reicha-Ranickiego – Martinowi Walserowi.
188
Wkrótce jednak naczelny krytyk odwołuje
swoje zarzuty w otwartym liście, pozwalając
sobie jednak na pewne uszczypliwości
pod adresem Lenza, które, powiedzmy
szczerze, nie były wcale bezpodstawne. Ranicki
wytknął Lenzowi m.in. to, że uparcie
milczy na temat swojej przeszłości, czego
on nigdy nie pojmował, chociaż zawsze respektował
(„Ich habe diese hartnäckige Verschwiegenheit
nie begriffen und immer respektiert.
Das war ein Fehler”, s. 159). Wydarzenie
to nie wpłynęło bynajmniej na
dalszą przyjaźń pisarza i krytyka. Ich lojalność
względem siebie trwa do dzisiaj: już
od wielu lat Reich-Ranicki nie wypowiada
się na temat publikowanych przez Lenza
utworów – niezależnie od tego, czy książka
Lenza wydaje się mu prawdziwą perłą, czy
absolutnym niewypałem.
Sporo miejsca Erich Maletzke poświęca
początkom działalności dziennikarskiej
i literackiej Siegfrieda Lenza, jego współpracy
z Walterem Hilperem, Willy Haasem i
Benem Witterem. Efektownie wygląda próba
przedstawienia czytelnikowi nieznanych
dotąd okoliczności powstania licznych
utworów Lenza, ich oddźwięku w społeczeństwie
i świecie krytycznoliterackim. W
sposób przekonujący i ciekawy Maletzke
analizuje najbardziej znane książki pisarza,
najczęściej odnosząc ich treść do wątków z
jego życia. Cytuje też samego Lenza, który
przyznaje w wywiadzie z Fritzem J. Raddatzem
z 1982 r., że utożsamia się ze wszystkimi
figurami swoich książek: „Ich bin in allen
meinen Figuren. Jeder Schriftsteller lebt
von der Selbstversetzung. Ich versuche, das,
was ich bin, auf meine Figuren zu verteilen”
(s. 67).
Maletzke udowadnia swoją książką, że
również i o działalności politycznej można
pisać w sposób porywający. Pod warunkiem
oczywiście, że ową działalność prowadzą
tacy ludzie jak Siegfried Lenz czy
Günter Grass. I nie chodzi tu bynajmniej o
napuszonych działaczy partyjnych, bo takimi
ani Lenz, ani Grass nigdy nie byli.