lorca

Despois de ver os orixinais autógrafos e apógrafos dos poemas, que
non coñecía e, sobre todo, «Danza da lúa en Santiago» (apógrafo-autógrafo),
opinaba coma nós: os erros lingüísticos observados no poema parecían
indicar que Federico estaba a compor o poema a soas, pois, doutro xeito,
Guerra da Cal teríalle que ter advertido os erros e aparecerían as
correspondentes riscaduras no poema.
Esta era unha opinión moi cualificada, posto que a interpretación que
dera no seu artigo de 1945, que Díaz-Plaja recollera no seu libro de 1948,
provocou a reacción de Blanco-Amor ante esta «miúda intriga», que era tanto
como supor que Federico escribira os poemas en castelán e, posteriormente,
foran traducidos ó galego por Guerra da Cal ou Blanco-Amor.
Estariamos, entón, diante dunha «estafa literaria», que Blanco-Amor negou
sempre, porque sabía moi ben que Federico nunca se prestaría a ela.
Polo mesmo, podemos admitir con X. L. Franco Grande que o poema
«Madrigal» foi escrito en 1932 (salvando, como ten afirmado X. Alonso Montero
en diversos escritos, a posible colaboración lingüística final de Luís Manteiga
e Francisco Lamas). Tamén que a colaboración lingüística dos restantes
poemas, que se plasmaría nos orixinais conservados, puidera producirse en
1934 (deixando a salvo que García Lorca iniciaría o proceso creativo antes,
partindo de borradores previos), pero nunca as súas afirmacións absolutistas
de que «... Lorca non sabía unha palabra en galego», «... Lorca non podía
facer a dereitas un dictado en galego», etc. Nós, que tamén temos lido e
relido estes poemas lorquianos, podemos entender pola contra que Lorca
escribira «mortos e mortas de néboa/polas congostras chegaban», fronte á
incomprensión de Franco Grande. Pois, ademais de ser «congostras» un préstamo
de Eduardo (no orixinal é «sendeiros»), os «mortos e mortas de néboa»,
que chegan a San Andrés de Teixido, en peregrinaxe, escoitouno Federico
non só, posiblemente, de boca de Guerra da Cal, senón tamén a Blanco-
Amor, por aquelas datas máis instruído nas tradicións e cultura galega (e
remítome á súa obra: obras son amores...) ca un mozo Ernesto, quen, pola
súa idade (21-23 anos), estaba nunha fase receptiva da cultura galega máis
ben escasa. Pero hai tamén outros galegos que, como dixemos, frecuentaban
o café Regina (e falamos de R. Cabanillas, Castelao, Suárez Picallo...)
dos que García Lorca oía estas e outras tradicións, con Guerra da Cal e Serafín
Ferro. Pois, como temos xa sinalado tamén neste estudio, a cultura e
as tradicións galegas deixan alusións diversas na súa obra. En concreto, na
súa Teoría y juego del duende hai referencias a San Andrés de Teixido.
Sorprendentemente, este poema, que García Lorca acabaría a soas, é o
máis logrado para Blanco-Amor e tamén para nós.
178