Tertium est balneum d’Astruni, quod invenitur dum à turri regia, quæ Agnano emin<strong>et</strong>, dicta d’Astruni in planum descenditur à dextra propè primum lacum. Ejus aqua cerebrum recreat, læsis oculis subvenit, gingivas stringit, dentes roborat, fauces exiccat, raucas ex rheumate curat, vocem clarificat, pectus lenit, uvvlam elevat, app<strong>et</strong>itum excitat, è stomacho fastidia, & è membris pigritiam tollit, omnemque rheumatis genus esiccat. Quartum balneum est foris cryptæ, quod invenies si post exitum ab hac cripta, per radices montis Paus<strong>il</strong>ypi versus maris littus procedas, ibi enim 30 passuum distantia à mari, ac eadem distantia à montis radicibus, tumulus antiquus appar<strong>et</strong>, in quo puteus est potab<strong>il</strong>is aquæ, quæ pota ignitos artus refrigerat, esiccata à febribus membra rigat, pulmonem læsum, jecur, & pectus sanat, deb<strong>il</strong>itatem è stomaco tollit, tussi, & ægræ cuti med<strong>et</strong>ur, noc<strong>et</strong> tamen hydropicis. Quintum balneum est Juncaræ, quod invenies, dum post hujus cryptæ exitum per regiam viam, qua itur Puteolos, 29 ad maris littus pertingit, in dextera est aquæ lavacrum quod <strong>mente</strong>m lætificat, gaudia fov<strong>et</strong>, tollit suspiria ultro venientia, venerem provocat, & ad eam fortes efficit, renes consolidat, stomaco prodest, & læsis lumbis; vires jecoris repa[113]pinguefacit, erraticas febres exterminat, 30 provid<strong>et</strong>que, nè cutis extenu<strong>et</strong>ur. Sextum est balneum Plagæ, seù Balneorum, 31 dictum, quod invenies in dextra postquam à prænotato balneo Juncaræ per 400 passus, rectam per viam processisti. Ejus aquæ lavatio caput, stomachum renes, cæteraque membra recreat, fugat nebulam oculorum, consumptos, ac debelitatos reficit, materiam quartanæ continuæ, & quotidianæ destruit, ex doloribus à quocumque morbo, vel febre procedentibus liberat; hanc aquam adeo salubrem experiebant Neapolitani, ut ibi crederent esse Deum. Septimum est balneum P<strong>et</strong>ræ, quod post passus 23. post Balneorum in eadem via in sinistra invenies in subjecto littore sub crypta. Hujus aquæ lavatio scabiem mundat, p<strong>et</strong>ram frangit, urinam provocat, renes mundat, arenulas educit, caput à doloribus liberat, d<strong>et</strong>ergit ab oculis maculas, auditum auribus præstat, & sonitum remov<strong>et</strong>, cordi, & thoraci med<strong>et</strong>ur, ac potus ejus calidus ventrem purgat. Octavum est balneum Calaturæ, quod à balneo P<strong>et</strong>ræ per 20. passus procedendo in dextra invenies. Hujus unda faciem tergit, morphæam, & turpes notas remov<strong>et</strong>, cor lætificat, <strong>mente</strong>m firmat, stomacum roborat, crapulas præteritas digerit, app<strong>et</strong>itum promov<strong>et</strong>, tussim abigit, pulmoni levamen præstat, provid<strong>et</strong>que ne phthisis ex tussi parata procedat. Nonum est balneum Subveni homini, quod per viam procedendo, sub ponte in fine rupis Olibani, erecto, propè Puteolos reperies. Il[114]lius aqua animi tristitiam, & defectum stomachi aufert, app<strong>et</strong>itum concitat, pulmonis, jecoris, splenis, & ventri tumidi onus levat, vocem claram facit, antiquæ podagræ dat requiem, & omnem speciem doloris tollit, excellentior tamen ejus operatio in deb<strong>il</strong>itatorum membrorum instauratione vig<strong>et</strong>. 29 Editio princeps: Pureolos. 30 Editio princeps: extermiuat. 31 Editio princeps: Balneolum. 46
Decimum balneum est S. Anastasiæ, sive Arenæ à Subveni homini 50. passibus distans, proprè enim mare, excavata arena, unda surgit, quæ igniti corporis recreat artus, eorum virtutes renovat, tollit è languidis symptomata, vel defectus 32 si ipsius surgentis aquæ patiatur ardorem. Undecimum est balneum Orthodonicum, quod positum est supra Puteolos, post Templum <strong>Di</strong>vi Jacobi 36. passus versus Orientem, inter antiquas ædificiorum reliquias. Ejus aqua consumpta febribus corpora instaurat, è stomacho nauseam tollit, eumque reficit, ephemeros, & erraticas febres remov<strong>et</strong>, maximè eas, quæ paratæ sunt ad phthisim. Duodecimum est balneum Sulphataræ, seù Fori Vulcani, locus omnibus notus, cujus aqua, & fumus nervos mollit, visum acuit, lacrymas, vomitumque stringit, è capite, ac stomacho dolorem aufert, ster<strong>il</strong>es fœcundat, febres cum frigore tollit, scabie infecta membra mundat. Balnea trans Puteolos, in marmoribus, in littore propè moles Puteolanas, ut ea, quæ sunt Baiis, in Via Aragonia, erectis, habentur. Virg<strong>il</strong>ii Maronis super hanc rupem superstiti tumulo, spontè enatis lauris coronato, sic lusit Aragon. Ther. Avor. [115] Mantua me genuit, Calabri rapuere ten<strong>et</strong> nunc Partenope: cecini pascua, rura duces. Ecce meos cineres tumulantia saxa coronat Laurus rara solo vivida Paus<strong>il</strong>ypi, Si tumulus ruat æternum hic monumenta Maronis Servabunt lauri lauriferi cineres. Il secondo è questo: Carolo II. Austriaco Regnante Providentia P<strong>et</strong>ri Antonii Aragonii Proregis, Neapoli Egenis hospitio, Naufragis portu, Hic Infirmis, restitutis thermis, Subvenit; Sic Una pi<strong>et</strong>as Triplici flagello triumphat. 32 Editio princeps: defectns. 47
- Page 1 and 2: Di Napoli il seno cratero esposto a
- Page 3 and 4: Di Equa, Vico Equense e Sorrento, 2
- Page 5 and 6: notizie del Vesuvio, con suoi incen
- Page 7 and 8: 10 palmi fatta a volta e dipinta d
- Page 9 and 10: vera bocca della Grotta della Sibil
- Page 11 and 12: Vesuvio, essendo generale dell’ar
- Page 13 and 14: § III. Dai bovi che vi portò Erco
- Page 15 and 16: TAVOLA [V]: “Veduta del porto e f
- Page 17 and 18: l’acqua ed il loto, attaccandosi
- Page 19 and 20: l’avarizia de’ medici salernita
- Page 21 and 22: farne le burle in comedia, come dic
- Page 23 and 24: Da picciolo castello fu amplificato
- Page 25 and 26: Marco Antonio augustale; ed altre m
- Page 27 and 28: TAVOLA [IX]: “Anfiteatro. All’e
- Page 29 and 30: In alcune scritture si fa menzione
- Page 31 and 32: TAVOLA [X]: “Veduta della Solfata
- Page 33 and 34: Dall’altra parte vi è un busto d
- Page 35 and 36: TAVOLA [XI]: “Veduta del Lago d
- Page 37 and 38: i suoi monaci salire per una scala
- Page 39 and 40: § VI. Dovendo trattare de’ bagni
- Page 41 and 42: ed utero; come che di qualità dige
- Page 43 and 44: dette acque calde mediocremente nel
- Page 45: Quisquis es, vel indigena, vel adve
- Page 49 and 50: Decimum est balneum S. Mariæ, quod
- Page 51 and 52: Quartum est balneum fontis Episcopi
- Page 53 and 54: I suoi porti, benché piccioli seni
- Page 55 and 56: miniere di ferro, né altrove si ri
- Page 57 and 58: conducendone, i barbari, schiavi 4
- Page 59 and 60: sangue; serve al fegato, reni, vess
- Page 61 and 62: Il vigesimosettimo della Fontana di
- Page 63 and 64: Sono venuti a detta isola a prender
- Page 65 and 66: detto Innocenzo III, e molti altri
- Page 67 and 68: Plinio e Stazio; avea caccia di fag
- Page 69 and 70: Ognuna delle quattro facciate ha la
- Page 71 and 72: In detto monte v’è la grotta det
- Page 73 and 74: condotta la miserabile pentita in u
- Page 75 and 76: tonat, arcet finibus accolas. Emigr
- Page 77 and 78: TAVOLA [XX]: “Veduta della Torre
- Page 79 and 80: antiche delle case e ville, portata
- Page 81 and 82: Antonio Suarez Messia Marchio Vici.
- Page 83 and 84: pronunciano V consonante; onde dico
- Page 85 and 86: chi voglia sostenerlo con l’autor
- Page 87 and 88: Istros, Cymeos, & Vesuvios, & vocat
- Page 89 and 90: trasportate l’arene sino a’ con
- Page 91 and 92: verso la costa di Sorrento ed Amalf
- Page 93 and 94: istesso si attribuisce a Pompei e a
- Page 95 and 96: Torre ed ad un luogo detto Bottaro,
- Page 97 and 98:
fanno padiglioni, e si trattengono
- Page 99 and 100:
tutto questo paese fu consacrato ad
- Page 101 and 102:
V’hanno un luogo i cappuccini che
- Page 103 and 104:
Caleno, come dice Strabone, e nella
- Page 105 and 106:
Donorsona, di cui fu don Orso, che
- Page 107 and 108:
TAVOLA [XXVIII]: “Massa Lobrense.
- Page 109 and 110:
non cedono alle mongane di Roma, an
- Page 111 and 112:
uttando a terra quello inalzato dal
- Page 113 and 114:
Memoria de’ suoi vescovi si ritro
- Page 115 and 116:
Bertolino Tavernario fu governatore
- Page 117 and 118:
Don Bernardo Villamarino fu luogote
- Page 119 and 120:
[N9r] Indice delle cose più notabi
- Page 121 and 122:
Dragone fiume e suoi nomi, dove nas
- Page 123 and 124:
Lautrecco colle, da chi prendesse i
- Page 125 and 126:
Porto di Baja, 23; Castello, 28. Po
- Page 127:
V Veseri, città e fiume, non si sa