Autora: María Debén Alfonso. Edita o Servizo Galego - Mulleres en ...

anterioridade ao Código Penal de 1995, o parentesco revestía de forza agravatoria acomisión dun delito contra a vida ou contra a integridade física das persoas nos supostosde parricidio e lesións graves nas mesmas circunstancias de parentesco, e pola contraactuaba con forza atenuatoria ante a comisión dun delito das mesmas característicasnos supostos de infanticidio ou lesións causadas co ánimo de eximirse do servizo militarou dun servizo público de inescusable cumprimento.Con efectos plenamente absolutorios, o Código Penal vixente prevé a denominada escusaabsolutoria, recollida no artigo 268 do Código Penal, 252 en virtude da cal están exentosde responsabilidade criminal, e suxeitos unicamente á civil, polos delitos patrimoniaiscometidos sen violencia ou intimidación nas persoas que reciprocamente se causaren,os cónxuxes, ascendentes, descendentes e os irmáns por natureza ou afíns na mesmaliña, se viviren xuntos; escusa absolutoria que non estivo exenta dun profundo debateinacabado e cuxo fundamento situou a doutrina maioritaria na conveniencia de nondemandar a intervención do dereito penal e non levar ao proceso conflitos acaecidos noíntimo ámbito da familia; consideración, ao meu xuízo, claramente discutible se temos enconta os innumerables supostos en que o vínculo de parentesco constituíu a estratexiamáis eficaz para facilitar que apoderamentos patrimoniais en situacións de crise familiarquedasen na práctica impunes; 253 impunidade que en certa medida se viu reducida coaactual redacción do artigo 268 do Código Penal ao esixir, no caso de cónxuxes, que nonse encontren separados, ou inmersos nun trámite de separación, divorcio ou nulidade;pero, en todo caso, cuestión que precisa unha análise máis detallada. 254En definitiva, e con independencia do efecto absolutorio no ámbito dos delitos patrimoniaisque no noso dereito posúe o parentesco, na actualidade trátase dunha circunstanciaxenérica que agrava ou atenúa a responsabilidade penal en función da natureza, osmotivos e os efectos do delito, e desde a súa introdución a través do Código Penal de1870 255 maioritariamente veu sendo aplicada polos tribunais con efecto agravatorio nos252 Véxase Quintero Olivares, G.: Comentarios al nuevo Código Penal, 2ª ed., Aranzadi, Pamplona, 2001,p. 1234.253 A sentenza do Tribunal Supremo do 21 de maio de 1991, no seu fundamento xurídico primeiro, sostivoque “a escusa absolutoria contida no número primeiro do artigo 564 do Código Penal (artigo 268novo Código Penal), que é o precepto cuxa violación denuncia o procesado, declara exentos de responsabilidadecriminal e suxeitos unicamente á civil os cónxuxes, polas defraudacións que reciprocamentese causaren e é doutrina xurisprudencial constante a de que haberá que aterse aos termos enque está concibido tal artigo sen extensións nin recortes que o desnaturalicen e a de que, feito presupostonormativo da escusa o vínculo matrimonial, ha de tomarse tal cal é sen condicionamento ningún,de onde resulta, dun lado, que a mesma non pode aplicarse aos casos de vida marital extraconxugale, doutro, que non cabe rexeitar a súa vixencia e aplicabilidade cando os cónxuxes estean separadosxudicialmente, ou de feito, se non media sentenza de nulidade ou divorcio, que é a que rompea unidade matrimonial.”254 O artigo 268 do Código Penal establece que “están exentos de responsabilidade criminal e suxeitosunicamente á civil os cónxuxes que non estiveren separados legalmente ou de feito ou en procesoxudicial de separación, divorcio ou nulidade do seu matrimonio e os ascendentes, descendentes eirmáns por natureza ou por adopción, así como os afíns en primeiro grao se vivisen xuntos, polos delitospatrimoniais que se acusaren entre si, sempre que non concorra violencia ou intimidación”.255 Véxase García Planas, G.: “Rasgos de la circunstancia mixta de parentesco” en Estudios jurídicos enmemoria del profesor José Ramón Casabo Ruiz, Universidade de Valencia, 1997, p. 850.O tratamento penal da violencia contra as mulleres109