G.- O principio de interv<strong>en</strong>ción mínima e a súa especialproxección ante a viol<strong>en</strong>cia contra as mulleres1.- Fase lexislativaEste principio, que se decanta no p<strong>en</strong>sam<strong>en</strong>to punitivo actual como unha das guías demaior importancia das que ori<strong>en</strong>taron os vieiros do dereito p<strong>en</strong>al racional e moderno, aomesmo tempo que como mecanismo de control e limitación do poder punitivo do Estado,pode concretarse na esix<strong>en</strong>cia de que o dereito p<strong>en</strong>al só ha de intervir nos supostos deataques moi graves a b<strong>en</strong>s xurídicos de especial transc<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia social. 146Coido que cómpre facer refer<strong>en</strong>cia á vix<strong>en</strong>cia do devandito principio, as dúas caras oufacetas que pres<strong>en</strong>ta e a súa estreita relación coas opinións vertidas por parte da doutrinaa que nos estamos a referir, as cales cuestionaron a p<strong>en</strong>alización da viol<strong>en</strong>cia habitual.Desde a perspectiva do d<strong>en</strong>ominado carácter fragm<strong>en</strong>tario do dereito p<strong>en</strong>al, o que sepret<strong>en</strong>de subliñar é que a protección p<strong>en</strong>al non debe prestarse a todos os b<strong>en</strong>s xurídicos,s<strong>en</strong>ón exclusivam<strong>en</strong>te aos fundam<strong>en</strong>tais para o individuo e para a sociedade e istofronte aos ataques máis perigosos e intolerables; o dereito p<strong>en</strong>al só se ocupa, <strong>en</strong> suma,dunha parte ou fragm<strong>en</strong>to do conxunto das accións ilícitas do ord<strong>en</strong>am<strong>en</strong>to xurídicoxeral.É indubidable que a vida ou a integridade física ou psíquica foron historicam<strong>en</strong>te considerados“b<strong>en</strong>s xurídicos fundam<strong>en</strong>tais” para a sociedade. A cuestión xorde cando se formulase eses ataques a tales b<strong>en</strong>s foron sempre considerados intolerables para a sociedadee a comunidade xurídica cando as vítimas eran as mulleres ou os m<strong>en</strong>ores, ecando o ámbito onde se des<strong>en</strong>volvía ese ataque era o familiar.O carácter “case sagrado” do ámbito familiar, onde a interv<strong>en</strong>ción de elem<strong>en</strong>tos estrañosa el vulneraba os piares básicos 147 <strong>en</strong> que se des<strong>en</strong>volvían as relacións familiares, constituíuun muro difícil de destruír e un grave atranco para que tales condutas recibis<strong>en</strong> onecesario reproche por parte do ord<strong>en</strong>am<strong>en</strong>to xurídico. A proba máis evid<strong>en</strong>te desta afir-146 Muñoz Conde, F.: Derecho p<strong>en</strong>al, 4ª ed., Tirant lo Blanch, Val<strong>en</strong>cia, 2000, p. 79; Morillas Cuevas, L.:“Aproximación teórica al principio de interv<strong>en</strong>ción mínima y sus consecu<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> la dicotomía p<strong>en</strong>alización-desp<strong>en</strong>alización”<strong>en</strong> Revista de la Facultad de Derecho de la Universidad de Granada, 1983,p. 62.147 O apartado III da exposición de motivos da Lei do 2 de maio de 1975 de reforma do Código civil e oCódigo de comercio, que procedeu á modificación de determinados artigos relativos á situación xurídicada muller casada e os deberes e dereitos dos cónxuxes, sinalaba: “os artigos 57 e 58 que concirn<strong>en</strong>as relacións persoais <strong>en</strong>tre os cónxuxes, de difícil sanción xurídica, precisam<strong>en</strong>te polos seusacusados presupostos éticos e sociais, foi preciso conformalos de acordo coa xeral finalidade perseguidade equiparar no posible os cónxuxes e <strong>en</strong> harmonía co establecido respecto dos actos e relaciónsde alcance patrimonial. No artigo 57 resulta suprimida a fórmula discriminatoria da proteccióncomo atributo do marido e a obedi<strong>en</strong>cia como obriga da muller...”. O deber de obedi<strong>en</strong>cia da mullerrespecto do marido constituíu o piar básico sobre o cal se construíu historicam<strong>en</strong>te a impunidade dascondutas de viol<strong>en</strong>cia no seo das familias, e isto sobre a base de que <strong>en</strong> moitos supostos e a pesarda gravidade, <strong>en</strong>contraron a súa xustificación no consecu<strong>en</strong>te “exercicio lexítimo dun dereito”.O tratam<strong>en</strong>to p<strong>en</strong>al da viol<strong>en</strong>cia contra as mulleres75
mación constitúeo o feito de que a viol<strong>en</strong>cia habitual non se integra no Código P<strong>en</strong>alcomo tipo p<strong>en</strong>al específico ata a m<strong>en</strong>cionada reforma do ano 1989. 148Para Polaino Navarrete non é que <strong>en</strong> épocas remotas ou pasadas non se producis<strong>en</strong> episodiosillados ou duradeiros de malos tratos no seo da familia, s<strong>en</strong>ón que ata data relativam<strong>en</strong>terec<strong>en</strong>te (concretam<strong>en</strong>te ata a reforma introducida no texto p<strong>en</strong>al por obra daLei orgánica 3/1989, do 21 de xuño,) non obtivo carta de natureza no Código P<strong>en</strong>al españolo delito de malos tratos 149 .E dunha forma moito máis rotunda o expresa Falcón Caro, para qu<strong>en</strong> “só fixeron faltaonce anos de incesante e exacerbado sufrim<strong>en</strong>to, desde a proclamación da Constitución,para que a Lei orgánica 3/1989, do 21 de xuño, introducise un precepto específico queregulase o maltrato familiar como un comportam<strong>en</strong>to delituoso. ” 150Se tales condutas non suscitaban un importante reproche social, quizais a introdución noano 1989 do delito de viol<strong>en</strong>cia habitual apoie a consideración de moitos autores 151 quesosteñ<strong>en</strong> a autonomía do dereito p<strong>en</strong>al, e isto ao considerar que a norma p<strong>en</strong>al est<strong>en</strong>dea ameaza da p<strong>en</strong>a a condutas que non están prohibidas por outros sectores do ord<strong>en</strong>am<strong>en</strong>to,constituíndo a súa introdución unha función valorativa e non meram<strong>en</strong>te sancionatoria.Non podemos esquecer que a Constitución española proclamaba os dereitosque lle son inviolables á persoa humana e, <strong>en</strong> particular, o principio de igualdade, pero anecesidade de adecuar o resto do ord<strong>en</strong>am<strong>en</strong>to á vix<strong>en</strong>cia destes principios foi laborlevado a cabo durante os vinte e tres anos transcorridos desde a súa <strong>en</strong>trada <strong>en</strong> vigor,tarefa que nalgúns supostos foi de moi rec<strong>en</strong>te elaboración. 152Como consecu<strong>en</strong>cia disto, non creo que sexa desacertado afirmar que naquelas condutas<strong>en</strong> que a vítima era unha muller e <strong>en</strong> que a actuación do agresor se des<strong>en</strong>volvía no“intocable” fogar familiar, o interese xeral respecto a estas condutas <strong>en</strong>contrábase tandebilitado que o principio de interv<strong>en</strong>ción mínima operou cunha especial rixidez e int<strong>en</strong>sidade,provocando que a interv<strong>en</strong>ción teña sido, <strong>en</strong> definitiva, bastante m<strong>en</strong>or do desexablee, consecu<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te, moito máis ineficaz, cos resultados que diariam<strong>en</strong>te vemosnos medios de comunicación. 15376148 Neste mesmo s<strong>en</strong>tido véxase Larrauri, E.: Mujeres, derecho p<strong>en</strong>al y criminoloxía, Siglo Veintiuno deEspaña Editores, Madrid, 1994, p. 5.149 Polaino Navarrete, M., Véxase o prólogo á obra de Falcón Caro, M. C.: Malos tratos habituales a lamujer, Bosch, Barcelona, 2001, p. 19.150 Falcón Caro, M. C.: Malos tratos habituales contra la mujer, Bosch, Barcelona, 2001, p. 105.151 Según afirma Morillas Cueva “autores como Antolisei, Stampa Braun, Rodríguez Devesa e Cerezo Mirpronúncianse a favor da autonomía do dereito p<strong>en</strong>al nos termos expresados”; Morillas Cueva, L.:“Aproximación teórica al principio de interv<strong>en</strong>ción mínima y sus consecu<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> la dicotomía p<strong>en</strong>alización-desp<strong>en</strong>alización”<strong>en</strong> Revista de la Facultad de Derecho de la Universidad de Granada, 1983,p. 64.152 Para Falcón Caro“ o home asumiu o rol de protector da súa familia, concedéuselle o dereito a disciplinará súa muller e aos seus fillos. Cando as leis lexitimadoras desapareceron, non existiu a habilidadelexislativa pertin<strong>en</strong>te que estipulase as consecu<strong>en</strong>cias polo comportam<strong>en</strong>to viol<strong>en</strong>to do homecara á muller, o que non fai máis que lexitimar a viol<strong>en</strong>cia contra esta”; Falcón Caro, M. C: Malos tratoshabituales contra la mujer, Bosch, Barcelona, 2001, p. 47.O tratam<strong>en</strong>to p<strong>en</strong>al da viol<strong>en</strong>cia contra as mulleres
- Page 1:
O Tratamento penal da violenciacont
- Page 5 and 6:
Edita:Autora:Dep. Legal:ISBN:Serviz
- Page 8:
PresentaciónA violencia contra as
- Page 11 and 12:
2.C.2.- Utilización de armas .....
- Page 14 and 15:
IntroduciónNinguén discute hoxe e
- Page 16:
tema penal ante algunhas das condut
- Page 20 and 21:
A.- O grao de tolerancia ante o exe
- Page 22 and 23:
nenas ou das mulleres, causando en
- Page 24 and 25:
2002, se ben foron examinados 72 su
- Page 26 and 27: A primeira vista parece innecesario
- Page 28 and 29: Non podemos esquecer que a violenci
- Page 30 and 31: activo compromiso de defensa e prom
- Page 32 and 33: como causa necesaria ou suficiente
- Page 34 and 35: Estado de Dereito é imprescindible
- Page 36 and 37: dun lugar de acceso restrinxido aos
- Page 38 and 39: sas tan distintas como son o xéner
- Page 40 and 41: expresar de forma unívoca o mesmo
- Page 42 and 43: D.- A estrutura social como mecanis
- Page 44 and 45: cial encóntrase nas experiencias d
- Page 46 and 47: como estratexia de control das súa
- Page 48 and 49: CAUSAS DO MALTRATO A NIVEL DE MACRO
- Page 50 and 51: CAUSAS DO MALTRATO A NIVEL DE MACRO
- Page 52 and 53: tude cos citados polo representante
- Page 54 and 55: E.- A introdución da perspectiva d
- Page 56 and 57: das importantes modificacións oper
- Page 58 and 59: En canto ao ámbito do ordenamento
- Page 60 and 61: a ausencia de prestacións sociais
- Page 62 and 63: As mulleres coidadoras dos fillos e
- Page 64 and 65: e a discapacidade, mesmo cando son
- Page 66 and 67: As mulleres adolescentes ás cales
- Page 68 and 69: En definitiva, ¿por que é tan imp
- Page 70 and 71: - promover o emprego das inmigrante
- Page 72 and 73: Viría ser o mesmo que absterse de
- Page 74 and 75: do na sociedade e con claras manife
- Page 78 and 79: Quizais, e sobre todo en relación
- Page 80 and 81: É certo que a adopción de medidas
- Page 82 and 83: dos; pero o respecto a este catálo
- Page 84 and 85: O Ministerio de Traballo e Asuntos
- Page 86 and 87: nos se se lle deu desde o Ministeri
- Page 88 and 89: dade das persoas. A análise das ac
- Page 90 and 91: As resolucións que foron obxecto d
- Page 92 and 93: cento dos supostos 196 impúxose a
- Page 94 and 95: 2.C.4.- Presenza doutras persoasO e
- Page 96 and 97: puidera darse dos deberes inherente
- Page 98 and 99: Xa dunha forma expresa a Lei orgán
- Page 100 and 101: iso, unicamente se conceptúa a imp
- Page 102 and 103: lectualizando a súa expresión a t
- Page 104 and 105: homicidio entre parellas con respec
- Page 106 and 107: O estudo a que nos estamos a referi
- Page 108 and 109: Así o considerou tamén recentemen
- Page 110 and 111: anterioridade ao Código Penal de 1
- Page 112 and 113: “motivos” entenderanse os móbi
- Page 114 and 115: que as unións de feito tiveron na
- Page 116 and 117: pode producirse un incremento do de
- Page 118 and 119: O lugar onde se leva a cabo a comis
- Page 120 and 121: O domicilio conxugal, por tratarse
- Page 122 and 123: H.- A voltas coa posible despenaliz
- Page 124 and 125: cales a pena é evidentemente un fr
- Page 126 and 127:
cia con anterioridade e no cal, tra
- Page 128:
menor entidade, quixera sinalar que
- Page 132 and 133:
A Lei orgánica 11/2003, do 29 de s
- Page 134 and 135:
A cuestión radica na dúbida que x
- Page 136 and 137:
En definitiva, para os autores ante
- Page 138 and 139:
to de coñecer a problemática; a t
- Page 140 and 141:
xustifica a creación dun delito di
- Page 142 and 143:
Tamén o Tribunal Supremo considero
- Page 144 and 145:
A análise das cifras sobre delitos
- Page 146 and 147:
cias máis graves. Ademais, a princ
- Page 148 and 149:
A vivencia da inxustiza que supón
- Page 150 and 151:
dereito penal debe cumprir a súa f
- Page 152 and 153:
nese ambiente familiar. Trátase de
- Page 154 and 155:
Inhumanas ou Degradantes e o artigo
- Page 156 and 157:
definicións de tortura, como atent
- Page 158 and 159:
Partindo desta concepción da integ
- Page 160 and 161:
síndromes depresivas, os máis imp
- Page 162 and 163:
En páxinas anteriores referíamos
- Page 164:
A consideración actual de que o be
- Page 168 and 169:
1.- Da intensiva aplicación do Pri
- Page 170 and 171:
É certo que suscita numerosas dúb
- Page 172 and 173:
en todo caso considerando que os no
- Page 174 and 175:
2.- A necesaria atención aos inter
- Page 176 and 177:
Con independencia da importancia do
- Page 178 and 179:
Non obstante, é indubidable que a
- Page 180 and 181:
Con independencia da escasa aplicac
- Page 182 and 183:
sempre, diciamos, coñece a vítima
- Page 184 and 185:
No momento en que se asume a citada
- Page 186 and 187:
Á marxe da xestión anteriormente
- Page 188 and 189:
VÍNCULO DAS VÍTIMAS DE SEXO MASCU
- Page 190 and 191:
SENTENZA CONDENATORIA OU ABSOLUTORI
- Page 192 and 193:
PROHIBICIÓN DE RESIDENCIARETIRADA
- Page 194 and 195:
MEDIDAS CIVÍSIMPOSICIÓN DE MEDIDA
- Page 196 and 197:
MEDIDAS DE ASISTENCIA E PROTECCIÓN
- Page 198 and 199:
pesar da posta en marcha polo Minis
- Page 200 and 201:
Medidas Penais acordadas por Xuíce
- Page 202 and 203:
Delito ao que están vinculadas as
- Page 204 and 205:
Período de consulta: Entre 06/06/2
- Page 206 and 207:
Na táboa anterior o acento ponse p
- Page 208 and 209:
posibilidades poucas veces chegan.
- Page 210 and 211:
É indubidable o complicado que sup
- Page 212:
lles posibilite ás mulleres percib
- Page 216 and 217:
DATA:MODELO DE SOLICITUDE DE ORDE D
- Page 218 and 219:
3. ¿Sabe se a citada persoa ten al
- Page 220 and 221:
MEDIDAS QUE SE SOLICITAN NO ÁMBITO
- Page 222:
ANEXO II: Exemplo dun suposto de se
- Page 225 and 226:
DATA PROFESIONAL XESTIÓN30-07-042-
- Page 227 and 228:
DATA PROFESIONAL XESTIÓNsobre os d
- Page 229 and 230:
DATA PROFESIONAL XESTIÓNtodos os i
- Page 232:
ANEXO III: DATOS DE VIOLENCIA CONTR
- Page 235 and 236:
O maior número de condenados espa
- Page 238 and 239:
1. IntroduciónA violencia de xéne
- Page 240 and 241:
desagrado e cólera; pouca toleranc
- Page 242 and 243:
Unha vez que o suxeito é quen de i
- Page 244 and 245:
Retroalimentación e reforzo.Para g
- Page 246 and 247:
- Avaliación do autoconcepto media
- Page 248 and 249:
mos os datos fornecidos polo cuesti
- Page 250 and 251:
3.2. Temporalización do programaA
- Page 252:
BIBLIOGRAFÍA
- Page 255 and 256:
• Bernal del Castillo: La Discrim
- Page 257 and 258:
256• Consello Xeral do Poder Xudi
- Page 259 and 260:
• Figueroa Navarro, M.ª C.: Las
- Page 261 and 262:
• Lagarde y de los Ríos, M.: Cla
- Page 263 and 264:
• Ministerio de Traballo e Asunto
- Page 265 and 266:
• Red Feminista contra la Violenc
- Page 267:
• Villota, P. e Ferrari, I.: La i