n<strong>en</strong>as ou das mulleres, causando <strong>en</strong> consecu<strong>en</strong>cia un maior coidado ou limitación respectode con qu<strong>en</strong> se anda 12 , por onde e a que horas.Todas estas expresións de viol<strong>en</strong>cia contra as mulleres constitú<strong>en</strong> a manifestación máisclara da relación de desigualdade exist<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre homes e mulleres que afecta a toda aorganización da sociedade, e que foi d<strong>en</strong>ominada co termo de viol<strong>en</strong>cia de xénero. Osmecanismos para facer invisible ou dificilm<strong>en</strong>te cuantificable o exercicio desta viol<strong>en</strong>cia 13resultaron sumam<strong>en</strong>te eficaces ao longo da historia. Como expuxo FERRAJOLI, o clásicoprincipio liberal formulado por John Stuart Mill, segundo o cal sobre o propio corpo esobre a propia m<strong>en</strong>te cada individuo é soberano, resulta violado para as mulleres moitomáis que para os homes 14 .Porén non todas as agresións teñ<strong>en</strong> a mesma gravidade, nin a resposta que a sociedadedebe dar ha de ser a mesma. Cando a viol<strong>en</strong>cia se manifesta a través de condutasque convert<strong>en</strong> a vida cotiá dunha muller nun espazo de terror, a sociedade <strong>en</strong> xeral e oord<strong>en</strong>am<strong>en</strong>to xurídico <strong>en</strong> particular teñ<strong>en</strong> que reaccionar a través de instrum<strong>en</strong>tos eficacesque non facilit<strong>en</strong> a impunidade dos agresores.Nos últimos anos constatouse non só a alarma social que produc<strong>en</strong> esas condutas,s<strong>en</strong>ón incluso con maior int<strong>en</strong>sidade a alarma que produciu na sociedade a impunidad<strong>en</strong>a que se des<strong>en</strong>volv<strong>en</strong> os autores, a incapacidade por parte da Administración de11 Véxase a s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>za n.º 104/92, do 3 de marzo, do Xulgado de Primeira Instancia de Ibi (Alacante), quedeclara ilícitos, por ser<strong>en</strong> contrarios ao principio de igualdade, os anuncios publicitarios de xoguetesda empresa FEBER, S.A., emitidos por TVE.12 A xuízo de E. Bodelón, “foi utilizada no Estado Español a traxedia de Alcàsser (o secuestro, violacióne asasinato de tres mozas) para propoñer, desde sectores conservadores, o <strong>en</strong>durecem<strong>en</strong>to das políticasp<strong>en</strong>it<strong>en</strong>ciarias, o control social das mulleres novas e da súa sexualidade” no Bodelón, E.:“Cuestionam<strong>en</strong>to da eficacia do dereito p<strong>en</strong>al con relación á protección dos intereses das mulleres” <strong>en</strong>Jornadas de análisis del Código P<strong>en</strong>al desde la perspectiva de género, Emakunde, Vitoria-Gasteiz,1998, p. 197.13 A Declaración 47/104 da Asemblea Xeral das Nacións Unidas consagrou a definición de viol<strong>en</strong>cia contraas mulleres, compr<strong>en</strong>d<strong>en</strong>do todo tipo de viol<strong>en</strong>cia, física, sexual e psicolóxica, baseada no xénero,que afecte indistintam<strong>en</strong>te á vida pública ou privada.“As definicións de xénero sinalan, na súa forma elem<strong>en</strong>tal, un accid<strong>en</strong>te gramatical que serve para indicaro sexo das persoas. A breve refer<strong>en</strong>cia utilizada polos dicionarios nas súas <strong>en</strong>tradas asocia sexo axénero, cunha fórmula común: «o pert<strong>en</strong>c<strong>en</strong>te ao masculino-feminino». Baixo a súa apar<strong>en</strong>cia neutralagáchanse outros labirintos. Para Lourdes B<strong>en</strong>ería, concíbese o «xénero» como unha categoría explicativacapaz de des<strong>en</strong>trañar as relacións sociais que se ocultan tras o sexo biolóxico. A categoría xénerocaracterízase por: «Un conxunto de cr<strong>en</strong>zas, trazos persoais, actitudes, s<strong>en</strong>tim<strong>en</strong>tos, valores, condutase actividades que difer<strong>en</strong>cian o home da muller a través dun proceso de construción social quet<strong>en</strong> varias características. Como proceso histórico que se des<strong>en</strong>volve a distintos niveis, tales como oestado, o mercado de traballo, as escolas, os medios de comunicación, a lei, a familia e a través dasrelacións interpersoais. En segundo lugar, este proceso supón a xerarquización destes trazos de actividades,de tal modo que aos que se defin<strong>en</strong> como masculinos normalm<strong>en</strong>te se lles atribúe maior valor»”;Murillo, S.: El mito de la vida privada, Siglo Veintiuno de España Editores, Madrid, 1996, p. 14.14 Prólogo de L. Ferrajoli a Pitch, T.: Un derecho para dos. La construcción jurídica de género, sexo ysexualidad, Trotta, Madrid, 2003, p. 11.O tratam<strong>en</strong>to p<strong>en</strong>al da viol<strong>en</strong>cia contra as mulleres21
22Xustiza de facer fronte a esas condutas, incluso naqueles supostos nos que as gravísimasconsecu<strong>en</strong>cias foran advertidas polas vítimas e a pouca eficacia das reformas lexislativasoperadas. En definitiva, a alarma social non se debe tanto á sucesión de feitosdelituosos producidos nos últimos anos, como á ineficacia do sistema para evitalas ou,se é o caso, sancionalas.No 2005 morreron <strong>en</strong> España neste ano 62 mulleres, 1 <strong>en</strong> Galicia, a mans das súas parellasou ex-parellas; <strong>en</strong> 2004 a cifra asc<strong>en</strong>deu a 72; <strong>en</strong> 2003 faleceron 71; 54 no ano 2002;50 no ano 2001; todo iso segundo os datos ofrecidos polo Instituto da Muller, Ministeriode Traballo e Asuntos Sociais, e s<strong>en</strong> deternos na “guerra de cifras” <strong>en</strong>tre as distintas instituciónse as asociacións que traballan nesta materia, integradas na Rede deOrganizacións Feministas contra a Viol<strong>en</strong>cia de Xénero, así como o Consello Xeral doPoder Xudicial. 15Quizais fose máis adecuado utilizar o termo femicidio ou feminicidio para referirnos áacción de matar unha muller coa que existiron vínculos afectivos, e distinguila expresam<strong>en</strong>tedo modelo x<strong>en</strong>érico ao que responde o Código P<strong>en</strong>al español, que tipifica comohomicidio a acción de matar a outro, e como asasinato cando na acción concorra aleivosía,prezo, recomp<strong>en</strong>sa ou promesa, ou, de ser o caso, asañam<strong>en</strong>to. Se b<strong>en</strong> os xuícese tribunais teñ<strong>en</strong> a facultade de aplicar a circunstancia mixta de par<strong>en</strong>tesco co fin deagravar a p<strong>en</strong>a, o recoñecem<strong>en</strong>to expreso desta conduta delituosa a través dun neoloxismopropio permitiría delimitar a súa propia especificidade e os seus caracteres delimitadorese definitorios difer<strong>en</strong>tes do homicidio, s<strong>en</strong> que iso implique necesariam<strong>en</strong>teunha p<strong>en</strong>a máis agravada, pero si a consideración expresa de que a sociedade e, de sero caso, os textos p<strong>en</strong>ais se <strong>en</strong>frontan a unha problemática difer<strong>en</strong>te. 16O Consello Xeral do Poder Xudicial, a través do Informe sobre falecem<strong>en</strong>tos por viol<strong>en</strong>ciadoméstica, delimita os supostos obxecto de investigación no ano 2001 a 70, nos quefaleceron 77 persoas, pois <strong>en</strong> 4 supostos morreu máis dunha vítima; <strong>en</strong> relación co ano15 Fonte: elaboración do Instituto da Muller a partir de datos facilitados polo Ministerio do Interior e d<strong>en</strong>otas de pr<strong>en</strong>sa. Nas Comunidades Autónomas de Euskadi e Cataluña, contabilizábanse os casosque quedaban baixo a compet<strong>en</strong>cia da Policía Nacional e a Guardia Civil, quedando s<strong>en</strong> cuantificar osque eran compet<strong>en</strong>cia da Ertxantxa e dos Mosso d´Squadra. Segundo o Instituto da Muller, inclú<strong>en</strong>seaqueles casos <strong>en</strong> que o agresor é o cónxuxe, ex-cónxuxe, compañeiro s<strong>en</strong>tim<strong>en</strong>tal, ex-compañeiros<strong>en</strong>tim<strong>en</strong>tal, noivo ou ex-noivo. Tamén se inclú<strong>en</strong> aqueles nos que existe unha analoxía evid<strong>en</strong>te cosdescritos, a pesar de non existir vínculo matrimonial; por exemplo filla ou nai da compañeira s<strong>en</strong>tim<strong>en</strong>tal,e aqueles nos que a morte se produciu como consecu<strong>en</strong>cia dunha agresión de xénero.http://www.mtas. es /mujer /mujeres/cifras/viol<strong>en</strong>cia/index.htm. “Un de cada oito homicidios <strong>en</strong> España<strong>en</strong> 1999 foi cometido por un cónxuxe, e un de cada catro, perpetrado por un familiar.” Retuerto, M.vogal do CXPX. El País, 8 de xuño de 2001, páx. 38. Para a Red feminista contra la viol<strong>en</strong>cia hacia lasmujeres, o número de mulleres mortas asc<strong>en</strong>deu no ano 2005 a 85; http://www.redfeminista.org. ParaAmnistía Internacional: No hay excusa. Viol<strong>en</strong>cia de género <strong>en</strong> el ámbito familiar y protección de losderechos humanos de las mujeres <strong>en</strong> España, 2002. http://www.a-i.es, páx. 69 “as autoridades deberánconseguir información sobre as necesidades e demandas das mulleres que sofr<strong>en</strong> viol<strong>en</strong>cia familiarbaixo metodoloxías adecuadas. Esta información será a base para deseñar políticas adecuadas”.16 Véxanse os artigos 138, 139 e 23 do Código P<strong>en</strong>al. Consultada a Real Academia Española, manifestouque «ningún dos termos, “femicidio” e “feminicidio”, foron de mom<strong>en</strong>to admitidos pola Academia».10 de xaneiro de 2002. Porén, o termo est<strong>en</strong>deuse sobre todo <strong>en</strong> virtude da difusión no ámbito iberoamericanodas mortes de 300 mulleres e a desaparición de 450 nos últimos cinco anos <strong>en</strong> CiudadJuárez (México). Véxase http://www.mujeresdejuarez.org.O tratam<strong>en</strong>to p<strong>en</strong>al da viol<strong>en</strong>cia contra as mulleres
- Page 1: O Tratamento penal da violenciacont
- Page 5 and 6: Edita:Autora:Dep. Legal:ISBN:Serviz
- Page 8: PresentaciónA violencia contra as
- Page 11 and 12: 2.C.2.- Utilización de armas .....
- Page 14 and 15: IntroduciónNinguén discute hoxe e
- Page 16: tema penal ante algunhas das condut
- Page 20 and 21: A.- O grao de tolerancia ante o exe
- Page 24 and 25: 2002, se ben foron examinados 72 su
- Page 26 and 27: A primeira vista parece innecesario
- Page 28 and 29: Non podemos esquecer que a violenci
- Page 30 and 31: activo compromiso de defensa e prom
- Page 32 and 33: como causa necesaria ou suficiente
- Page 34 and 35: Estado de Dereito é imprescindible
- Page 36 and 37: dun lugar de acceso restrinxido aos
- Page 38 and 39: sas tan distintas como son o xéner
- Page 40 and 41: expresar de forma unívoca o mesmo
- Page 42 and 43: D.- A estrutura social como mecanis
- Page 44 and 45: cial encóntrase nas experiencias d
- Page 46 and 47: como estratexia de control das súa
- Page 48 and 49: CAUSAS DO MALTRATO A NIVEL DE MACRO
- Page 50 and 51: CAUSAS DO MALTRATO A NIVEL DE MACRO
- Page 52 and 53: tude cos citados polo representante
- Page 54 and 55: E.- A introdución da perspectiva d
- Page 56 and 57: das importantes modificacións oper
- Page 58 and 59: En canto ao ámbito do ordenamento
- Page 60 and 61: a ausencia de prestacións sociais
- Page 62 and 63: As mulleres coidadoras dos fillos e
- Page 64 and 65: e a discapacidade, mesmo cando son
- Page 66 and 67: As mulleres adolescentes ás cales
- Page 68 and 69: En definitiva, ¿por que é tan imp
- Page 70 and 71: - promover o emprego das inmigrante
- Page 72 and 73:
Viría ser o mesmo que absterse de
- Page 74 and 75:
do na sociedade e con claras manife
- Page 76 and 77:
G.- O principio de intervención m
- Page 78 and 79:
Quizais, e sobre todo en relación
- Page 80 and 81:
É certo que a adopción de medidas
- Page 82 and 83:
dos; pero o respecto a este catálo
- Page 84 and 85:
O Ministerio de Traballo e Asuntos
- Page 86 and 87:
nos se se lle deu desde o Ministeri
- Page 88 and 89:
dade das persoas. A análise das ac
- Page 90 and 91:
As resolucións que foron obxecto d
- Page 92 and 93:
cento dos supostos 196 impúxose a
- Page 94 and 95:
2.C.4.- Presenza doutras persoasO e
- Page 96 and 97:
puidera darse dos deberes inherente
- Page 98 and 99:
Xa dunha forma expresa a Lei orgán
- Page 100 and 101:
iso, unicamente se conceptúa a imp
- Page 102 and 103:
lectualizando a súa expresión a t
- Page 104 and 105:
homicidio entre parellas con respec
- Page 106 and 107:
O estudo a que nos estamos a referi
- Page 108 and 109:
Así o considerou tamén recentemen
- Page 110 and 111:
anterioridade ao Código Penal de 1
- Page 112 and 113:
“motivos” entenderanse os móbi
- Page 114 and 115:
que as unións de feito tiveron na
- Page 116 and 117:
pode producirse un incremento do de
- Page 118 and 119:
O lugar onde se leva a cabo a comis
- Page 120 and 121:
O domicilio conxugal, por tratarse
- Page 122 and 123:
H.- A voltas coa posible despenaliz
- Page 124 and 125:
cales a pena é evidentemente un fr
- Page 126 and 127:
cia con anterioridade e no cal, tra
- Page 128:
menor entidade, quixera sinalar que
- Page 132 and 133:
A Lei orgánica 11/2003, do 29 de s
- Page 134 and 135:
A cuestión radica na dúbida que x
- Page 136 and 137:
En definitiva, para os autores ante
- Page 138 and 139:
to de coñecer a problemática; a t
- Page 140 and 141:
xustifica a creación dun delito di
- Page 142 and 143:
Tamén o Tribunal Supremo considero
- Page 144 and 145:
A análise das cifras sobre delitos
- Page 146 and 147:
cias máis graves. Ademais, a princ
- Page 148 and 149:
A vivencia da inxustiza que supón
- Page 150 and 151:
dereito penal debe cumprir a súa f
- Page 152 and 153:
nese ambiente familiar. Trátase de
- Page 154 and 155:
Inhumanas ou Degradantes e o artigo
- Page 156 and 157:
definicións de tortura, como atent
- Page 158 and 159:
Partindo desta concepción da integ
- Page 160 and 161:
síndromes depresivas, os máis imp
- Page 162 and 163:
En páxinas anteriores referíamos
- Page 164:
A consideración actual de que o be
- Page 168 and 169:
1.- Da intensiva aplicación do Pri
- Page 170 and 171:
É certo que suscita numerosas dúb
- Page 172 and 173:
en todo caso considerando que os no
- Page 174 and 175:
2.- A necesaria atención aos inter
- Page 176 and 177:
Con independencia da importancia do
- Page 178 and 179:
Non obstante, é indubidable que a
- Page 180 and 181:
Con independencia da escasa aplicac
- Page 182 and 183:
sempre, diciamos, coñece a vítima
- Page 184 and 185:
No momento en que se asume a citada
- Page 186 and 187:
Á marxe da xestión anteriormente
- Page 188 and 189:
VÍNCULO DAS VÍTIMAS DE SEXO MASCU
- Page 190 and 191:
SENTENZA CONDENATORIA OU ABSOLUTORI
- Page 192 and 193:
PROHIBICIÓN DE RESIDENCIARETIRADA
- Page 194 and 195:
MEDIDAS CIVÍSIMPOSICIÓN DE MEDIDA
- Page 196 and 197:
MEDIDAS DE ASISTENCIA E PROTECCIÓN
- Page 198 and 199:
pesar da posta en marcha polo Minis
- Page 200 and 201:
Medidas Penais acordadas por Xuíce
- Page 202 and 203:
Delito ao que están vinculadas as
- Page 204 and 205:
Período de consulta: Entre 06/06/2
- Page 206 and 207:
Na táboa anterior o acento ponse p
- Page 208 and 209:
posibilidades poucas veces chegan.
- Page 210 and 211:
É indubidable o complicado que sup
- Page 212:
lles posibilite ás mulleres percib
- Page 216 and 217:
DATA:MODELO DE SOLICITUDE DE ORDE D
- Page 218 and 219:
3. ¿Sabe se a citada persoa ten al
- Page 220 and 221:
MEDIDAS QUE SE SOLICITAN NO ÁMBITO
- Page 222:
ANEXO II: Exemplo dun suposto de se
- Page 225 and 226:
DATA PROFESIONAL XESTIÓN30-07-042-
- Page 227 and 228:
DATA PROFESIONAL XESTIÓNsobre os d
- Page 229 and 230:
DATA PROFESIONAL XESTIÓNtodos os i
- Page 232:
ANEXO III: DATOS DE VIOLENCIA CONTR
- Page 235 and 236:
O maior número de condenados espa
- Page 238 and 239:
1. IntroduciónA violencia de xéne
- Page 240 and 241:
desagrado e cólera; pouca toleranc
- Page 242 and 243:
Unha vez que o suxeito é quen de i
- Page 244 and 245:
Retroalimentación e reforzo.Para g
- Page 246 and 247:
- Avaliación do autoconcepto media
- Page 248 and 249:
mos os datos fornecidos polo cuesti
- Page 250 and 251:
3.2. Temporalización do programaA
- Page 252:
BIBLIOGRAFÍA
- Page 255 and 256:
• Bernal del Castillo: La Discrim
- Page 257 and 258:
256• Consello Xeral do Poder Xudi
- Page 259 and 260:
• Figueroa Navarro, M.ª C.: Las
- Page 261 and 262:
• Lagarde y de los Ríos, M.: Cla
- Page 263 and 264:
• Ministerio de Traballo e Asunto
- Page 265 and 266:
• Red Feminista contra la Violenc
- Page 267:
• Villota, P. e Ferrari, I.: La i