Autora: María Debén Alfonso. Edita o Servizo Galego - Mulleres en ...

Estado de Dereito é imprescindible a remisión constitucional, xa non só na análise dodereito penal, senón de calquera outro sector do ordenamento xurídico, pode afirmarseque o ben xurídico debe ser analizado como un concepto de raíz sociolóxica ou social,situado no sistema social e confrontado dinamicamente con el; pero, á súa vez, a teoríado ben xurídico non debe obviar a escala de valores que foi recollida na Constitución,porque a norma fundamental constitúe unha premisa político-criminal de gran transcendenciapara a modelación do sistema penal.Iso non quere dicir necesariamente que o ben xurídico teña que aparecer recollido deforma expresa na nosa norma fundamental, nin que se conteña nela unha explícita necesidadede especial protección; se así fose, sería innecesario o labor creativo do lexisladorordinario, pero o que si cómpre ter en conta é que a norma fundamental contén unhaserie de valores prioritarios, os dereitos fundamentais, a vixencia e respecto dos calesson imprescindibles para o desenvolvemento do sistema democrático 46 .A Constitución aparece así como un instrumento teórico ao servizo dos obxectivos dareforma penal e, en consecuencia, da política-criminal. Unha vez sentadas estas puntualizacións,debe postularse un concepto de ben xurídico de corte sociolóxico e constitucionalmenteorientado 47 .Sen dúbida, este ha de ser o proceso natural nun Estado democrático como no que sedesenvolve a sociedade española ao día de hoxe, e incluso aquel no que se desenvolvíanos anos posteriores á entrada en vigor da Constitución española de 1978 respectoda maior parte dos tipos penais; non obstante, creo que haberá que introducir a interrogantede se en 1989, ano no que se introduce por primeira vez o delito de violencia habitualno Código Penal español, ese concepto de ben xurídico de corte sociolóxico e constitucionalmenteorientado carecía en realidade dese corte sociolóxico, limitándose enexclusiva, coa introdución deste tipo penal, a unha expresión dos valores e os fins daorde xurídica por expreso mandato constitucional.Creo que haberá que preguntarse, incluso, se esa introdución non debería cualificarsede excesivamente forzada, e iso porque a sociedade, a pesar do expreso mandato constitucionalde protección do dereito á integridade física e moral dos cidadáns e as cidadáscando do ámbito do privado se trataba, cando a vulneración dese dereito á integridadese producía no ámbito familiar e afectaba preferentemente a un grupo social, as mulleres,cando requiría a posible inspección ou invasión do espazo considerado “intocable”como era a “vivenda familiar” ou o chamado “espazo doméstico”, aínda non interiorizaraesa conduta como unha conduta “reprochable penalmente”; en definitiva, que malia tratarsedunha conduta que atentaba contra valores expresamente proclamados no textoconstitucional, constituía unha conduta “tolerable socialmente” e “consubstancial” ás relaciónsentre homes e mulleres dentro do ámbito privado.46 Para J. Carbonell Mateu, “pode dicirse que o Dereito penal desenvolve, tutelándoos, os valores proclamadosna Constitución e os que dela emanan; pode dicirse, en fin, que detrás de cada preceptopenal debe haber un valor con relevancia constitucional...”; Carbonell Mateu, J.: Derecho penal: conceptoy principios constitucionales, 3ª ed., Tirant lo Blanch, Valencia, 1999, p.37. Véxase tamén Bernaldel Castillo: La discriminación en el derecho penal, Comares, Granada, 1998, p. 7.47 Morales, F.: “Conclusión en torno al bien jurídico: Definiciones sociológicas y definiciones constitucionales”en Curso de Derecho penal, Parte General, Cedes, Barcelona, 1996, p. 247.O tratamento penal da violencia contra as mulleres33