Autora: María Debén Alfonso. Edita o Servizo Galego - Mulleres en ...

A primeira vista parece innecesario cuestionar, tras once anos da entrada en vigor da Leiorgánica 3/1989 23 , que introduciu o tipo penal da violencia habitual, cal é o fundamentoe os presupostos básicos da imposición dunha pena ante esta conduta, sobre a base deque constitúe un tipo penal xa asentado no noso ordenamento 24 .Porén, considero que si é necesario volver atrás, dado que nesa reflexión radica o núcleoda cuestión sobre cales foron as razóns que derivaron na ineficacia do sistema arbitradoata a data; e iso na medida en que, a pesar da ameaza penal xurdida en virtude da tipificacióndo exercicio da violencia habitual, a sociedade española e, dentro dela, os operadoresxurídicos non a consideraban suficientemente merecedora dunha específicasanción penal, sobre a base de que o dito exercicio da violencia habitual, sen esquecernosde que as vítimas eran maioritariamente mulleres, quizais non era considerado comosusceptible de poñer en perigo o mantemento e protección do sistema social de convivencia.Se acudimos a analizar cales son a estrutura e función das normas penais, encontrámonoscon que o dereito penal vén constituído polo conxunto de normas xurídicasmediante as cales o Estado prohibe, baixo a ameaza dunha sanción penal (pena oumedida de seguridade), determinados comportamentos 25 . Unha norma penal é naturalmenteunha norma xurídica. Unha norma, en xeral, é toda regra que oriente e disciplineas condutas humanas; a norma xurídica, e a norma penal, cumpren esa mesma función,pero reforzando o seu poder de orientar e disciplinar mediante unha coacción en formade ameaza de sanción para o que infrinxa a norma, sanción que, tratándose de normaspenais, constitúe a pena ou a medida de seguridade.¿Pero cal é a “norma” en sentido estrito que era vulnerada cando concorría a actuacióndun determinado suxeito que ao longo dos anos mantén a súa esposa, e incluso os seusfillos e fillas, nun estado constante de ameaza e agresións, antes da promulgación da Leiorgánica 3/1989? ¿Existía esa norma que xustificaba a introdución do tipo? 26 , ¿ou polocontrario a sociedade española consideraba “lexítimo” ou, cando menos, “tolerable” o23 Lei orgánica 3/1989, do 21 de xuño. BOE do 22 de xuño de 1989, n.º 148, páx. 19.351.24 Quintero Olivares: Curso de Derecho penal, Parte General, Cedes, Barcelona, 1996, p. 7; afirma: “Seo penalista se preocupara soamente dos problemas que presenta a aplicación das disposicións legaisa un feito e a un autor concretos, renunciaría a analizar a operatividade que teñen as normas penaise as penas desde o mesmo momento da súa promulgación e cominación. Dito doutra maneira: o problemapenal non se reduce a un sistema de previsión de reaccións xurídicas chamadas penas ante acomisión dun feito tipificado como delito, senón que tamén é un poderoso elemento que coadxuva áestruturación da sociedade e que expresa relacións de poder e sometemento no seo desta. A idea deque o Dereito penal está previsto para os delincuentes constitúe, ademais dunha intolerable simplificación,un descoñecemento da capacidade que o instrumento represivo ten para disciplinar vontades,co cal resulta obvio que o problema penal afecta na mesma medida aos que infrinxen os preceptoslegais como aos que os cumpren”.25 Quintero Olivares: Curso de Derecho penal, Parte General, Cedes, Barcelona, 1996, p. 16.26 “A determinación dos bens xurídicos a protexer supón unha valoración que, como tal, está condicionadahistoricamente. Os valores que en cada época determinada o lexislador somete a tutela penaldependen non soamente das necesidades sociais concretas, senón tamén, e quizás en primeira liña,das concepcións morais dominantes na sociedade”. Muñoz Conde-García Aran: “Curso de derechopenal. Parte general” en El derecho penal objetivo, 4ª ed., Tirant lo Blanch, Valencia, 2000, p. 74.O tratamento penal da violencia contra as mulleres25