E.- A introdución da perspectiva de xénero na análisedogmática do delito de viol<strong>en</strong>cia habitualInstalarse nun marco teórico e utilizar os seus paradigmas coma se fos<strong>en</strong> os únicos posiblest<strong>en</strong> necesariam<strong>en</strong>te como consecu<strong>en</strong>cia o apoiarse nunha serie de coñecem<strong>en</strong>toscuxa frecu<strong>en</strong>cia nos fai p<strong>en</strong>sar na súa lexitimación como únicos, indiscutibles e inamovibles.Porén, un exame profundo e arredado das concepcións historicam<strong>en</strong>te arraigadasque situaban o exercicio da viol<strong>en</strong>cia como un at<strong>en</strong>tado máis contra as persoas, ex<strong>en</strong>tade connotacións específicas, fará visible a vinculación <strong>en</strong>tre o impacto da viol<strong>en</strong>cia contraas mulleres e a situación de profunda desigualdade social <strong>en</strong> que aínda se des<strong>en</strong>volvea vida de moitas delas e dos seus fillos e fillas m<strong>en</strong>ores. A propia invisibilidadedesta vinculación tivo como consecu<strong>en</strong>cia a ocultación da gravidade da viol<strong>en</strong>cia, apoiadanunha cultura de sil<strong>en</strong>cio e de negación do alto custo que as súas consecu<strong>en</strong>ciasteñ<strong>en</strong> producido.En 1993 o Banco Mundial estimou que “as mulleres de <strong>en</strong>tre quince e cor<strong>en</strong>ta e catroanos de idade perd<strong>en</strong> máis anos saudables de vida debido á violación e á viol<strong>en</strong>ciadoméstica que debido ao cáncer de mama, o cáncer de colo de útero, o parto, as <strong>en</strong>fermidadescardiovasculares, a sida, a infección de vías respiratorias, os accid<strong>en</strong>tes automobilísticos,ou a guerra” 92 .O Informe sobre Poboación Mundial do ano 2000, ao analizar o cómputo do custo quesupón a “desigualdade de xénero” no apartado relativo á “viol<strong>en</strong>cia de xénero”, afirmaque “os gastos mundiais que causan a viol<strong>en</strong>cia e o abuso por motivos de xénero son dedifícil determinación. Abrangu<strong>en</strong> os gastos directos de, por exemplo, o tratam<strong>en</strong>to dosefectos da viol<strong>en</strong>cia sobre a saúde, a <strong>en</strong>fermidade, a aus<strong>en</strong>cia ao traballo, a aplicacióndas leis e a protección, o albergue, a disolución do matrimonio, a p<strong>en</strong>sión de alim<strong>en</strong>tospara os n<strong>en</strong>os, e todas as demais consecu<strong>en</strong>cias de adaptarse ao abuso ou escapardeste. Estes custos tamén abarcan os gastos indirectos de impedir que as mulleres traball<strong>en</strong>ou efectú<strong>en</strong> outras contribucións”. 93A erradicación da viol<strong>en</strong>cia contra as mulleres, sobre todo cando se converte nun modohabitual de conduta e preside as relacións dos membros dalgunhas familias, constitúe unobxectivo ineludible se lles queremos ofrecer ás novas xeracións algo máis que a meraproclamación do principio de igualdade, por moi importantes que fos<strong>en</strong> os pasos dadosno ámbito lexislativo e de des<strong>en</strong>volvem<strong>en</strong>to do principio ata a data, e xa non só do citadoprincipio, s<strong>en</strong>ón da súa natural consecu<strong>en</strong>cia, como é a vix<strong>en</strong>cia do principio de nondiscriminaciónpor razón de sexo. Pero é evid<strong>en</strong>te que os mecanismos establecidos ataa data resultaron claram<strong>en</strong>te ineficaces; por iso é imprescindible modificar o método detraballo, <strong>en</strong> definitiva, as regras do xogo, e un dos camiños constitúeo precisam<strong>en</strong>te ofeito de introducir a perspectiva de xénero no estudo das causas, dos motivos e das posiblessolucións a unha problemática con importantes repercusións xurídicas, sobre todono ámbito p<strong>en</strong>al. Faise inevitable non só o exame dos actos que poidan ser obxecto dexulgam<strong>en</strong>to, s<strong>en</strong>ón a análise do contexto <strong>en</strong> que tales actos se produc<strong>en</strong> e o inevitableinfluxo das especiais condicións de desigualdade <strong>en</strong> que aínda se des<strong>en</strong>volv<strong>en</strong> moitaspersoas.92 Banco Mundial: Informe sobre Des<strong>en</strong>volvem<strong>en</strong>to Mundial, 1993.93 Nacións Unidas: Informe sobre Poboación Mundial 2000. Punto 5º: Cómputo do custo da desigualdadede xénero. http://www.unfpa.org/swp/2000.O tratam<strong>en</strong>to p<strong>en</strong>al da viol<strong>en</strong>cia contra as mulleres53
Se aceptamos como válida a teoría que sitúa a orixe e as causas da viol<strong>en</strong>cia contra asmulleres no lugar ou rol que as mulleres desempeñaron na sociedade, con indep<strong>en</strong>d<strong>en</strong>ciade que existan factores como o estrés, o alcohol, as drogas ou o desemprego, queagrav<strong>en</strong> substancialm<strong>en</strong>te estas condutas; <strong>en</strong> definitiva, que a repartición de poderes<strong>en</strong>tre sexos, que comporta unha distribución de funcións at<strong>en</strong>d<strong>en</strong>do ao xénero a que pert<strong>en</strong>ce,t<strong>en</strong> constituído e aínda constitúe o caldo de cultivo para o des<strong>en</strong>volvem<strong>en</strong>to detales condutas, a busca de alternativas debe pasar necesariam<strong>en</strong>te pola introdución daperspectiva de xénero na análise da problemática, e máis concretam<strong>en</strong>te no estudo domarco xurídico que contén medios para combatela.IZQUIERDO, ao estudar o sistema sexo-xénero como marco de análise, sinala que “aconstrución do concepto de xénero é unha tarefa que se xustifica por razóns de rigorci<strong>en</strong>tífico, xa que persegue difer<strong>en</strong>ciar analiticam<strong>en</strong>te os aspectos físicos dos psicosociaise históricos; no <strong>en</strong>tanto, non foi unha iniciativa da comunidade ci<strong>en</strong>tífica, s<strong>en</strong>ón quet<strong>en</strong> as súas orixes na loita das mulleres contra a discriminación sexual. A construción demarcos teóricos para o estudo da situación social das mulleres e das relacións homemullernos distintos ámbitos da exist<strong>en</strong>cia é unha das consecu<strong>en</strong>cias desa loita” 94 .O primeiro paso consiste <strong>en</strong> delimitar qué <strong>en</strong>t<strong>en</strong>demos por xénero, na medida <strong>en</strong> quepret<strong>en</strong>de ser o método explicativo capaz de des<strong>en</strong>trañar o círculo de relacións sociaisque aparec<strong>en</strong> ocultas e diluídas tras a difer<strong>en</strong>ciación sexual.A categoría de xénero caracterízase como o conxunto de trazos, desexos, capacidades,aptitudes, actitudes, modelos de conduta, cr<strong>en</strong>zas e incluso s<strong>en</strong>tim<strong>en</strong>tos que, a travésdun proceso de construción social, se asignan difer<strong>en</strong>ciadam<strong>en</strong>te aos homes e ás mulleres.Este proceso de construción social des<strong>en</strong>volveuse a través da historia utilizando distintosmecanismos e manifestándose <strong>en</strong> distintos niveis. Así, repercutiu na evolución dodes<strong>en</strong>volvem<strong>en</strong>to do Estado, do mercado de traballo, do acceso difer<strong>en</strong>ciado á educación,a concepción da familia e, cunha especial proxección, no des<strong>en</strong>volvem<strong>en</strong>to dasrelacións interpersoais. O xénero é, polo tanto, a construción dos papeis sociais do homee da muller atribuídos ás súas difer<strong>en</strong>zas biolóxicas 95 .Con todo, esta previa asignación non tería necesariam<strong>en</strong>te por qué producir efectosnegativos se non tivese comportado o d<strong>en</strong>ominado f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o da xerarquización. Esteproceso, e a súa especial repercusión no des<strong>en</strong>volvem<strong>en</strong>to dos individuos, tivo o seuefecto máis perverso na consideración de que a uns determinados trazos ou característicasasignados a un ou outro sexo lles foi atribuído maior valor, <strong>en</strong> detrim<strong>en</strong>to, por tanto,do outro.É indubidable que da propia realidade anatómica e biofisiolóxica do sexo derivan aptitudes,intereses e trazos consecu<strong>en</strong>tes con tales características; cuestión distinta é que asdevanditas necesarias difer<strong>en</strong>zas impliqu<strong>en</strong> a articulación dunha arbitraria escala devalores; <strong>en</strong> definitiva, a xerarquización dos trazos masculinos por riba da consideracióndos atribuídos ás mulleres e, consecu<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te, cunha expresa vulneración do principiode igualdade, constitúese no mecanismo a través do cal a construción de xénero dá pasoa unha estrutura social, aínda hoxe, profundam<strong>en</strong>te desigualitaria, e isto porque, a pesar5494 Véxase Izquierdo, M. J.: El malestar <strong>en</strong> la desigualdad, Cátedra, Madrid, 1998, p. 19.95 Véxase definición <strong>en</strong> Durán y Lalaguna, P.: Los límites del derecho, Comares, Granada, 1996, p. 64.O tratam<strong>en</strong>to p<strong>en</strong>al da viol<strong>en</strong>cia contra as mulleres
- Page 1:
O Tratamento penal da violenciacont
- Page 5 and 6: Edita:Autora:Dep. Legal:ISBN:Serviz
- Page 8: PresentaciónA violencia contra as
- Page 11 and 12: 2.C.2.- Utilización de armas .....
- Page 14 and 15: IntroduciónNinguén discute hoxe e
- Page 16: tema penal ante algunhas das condut
- Page 20 and 21: A.- O grao de tolerancia ante o exe
- Page 22 and 23: nenas ou das mulleres, causando en
- Page 24 and 25: 2002, se ben foron examinados 72 su
- Page 26 and 27: A primeira vista parece innecesario
- Page 28 and 29: Non podemos esquecer que a violenci
- Page 30 and 31: activo compromiso de defensa e prom
- Page 32 and 33: como causa necesaria ou suficiente
- Page 34 and 35: Estado de Dereito é imprescindible
- Page 36 and 37: dun lugar de acceso restrinxido aos
- Page 38 and 39: sas tan distintas como son o xéner
- Page 40 and 41: expresar de forma unívoca o mesmo
- Page 42 and 43: D.- A estrutura social como mecanis
- Page 44 and 45: cial encóntrase nas experiencias d
- Page 46 and 47: como estratexia de control das súa
- Page 48 and 49: CAUSAS DO MALTRATO A NIVEL DE MACRO
- Page 50 and 51: CAUSAS DO MALTRATO A NIVEL DE MACRO
- Page 52 and 53: tude cos citados polo representante
- Page 56 and 57: das importantes modificacións oper
- Page 58 and 59: En canto ao ámbito do ordenamento
- Page 60 and 61: a ausencia de prestacións sociais
- Page 62 and 63: As mulleres coidadoras dos fillos e
- Page 64 and 65: e a discapacidade, mesmo cando son
- Page 66 and 67: As mulleres adolescentes ás cales
- Page 68 and 69: En definitiva, ¿por que é tan imp
- Page 70 and 71: - promover o emprego das inmigrante
- Page 72 and 73: Viría ser o mesmo que absterse de
- Page 74 and 75: do na sociedade e con claras manife
- Page 76 and 77: G.- O principio de intervención m
- Page 78 and 79: Quizais, e sobre todo en relación
- Page 80 and 81: É certo que a adopción de medidas
- Page 82 and 83: dos; pero o respecto a este catálo
- Page 84 and 85: O Ministerio de Traballo e Asuntos
- Page 86 and 87: nos se se lle deu desde o Ministeri
- Page 88 and 89: dade das persoas. A análise das ac
- Page 90 and 91: As resolucións que foron obxecto d
- Page 92 and 93: cento dos supostos 196 impúxose a
- Page 94 and 95: 2.C.4.- Presenza doutras persoasO e
- Page 96 and 97: puidera darse dos deberes inherente
- Page 98 and 99: Xa dunha forma expresa a Lei orgán
- Page 100 and 101: iso, unicamente se conceptúa a imp
- Page 102 and 103: lectualizando a súa expresión a t
- Page 104 and 105:
homicidio entre parellas con respec
- Page 106 and 107:
O estudo a que nos estamos a referi
- Page 108 and 109:
Así o considerou tamén recentemen
- Page 110 and 111:
anterioridade ao Código Penal de 1
- Page 112 and 113:
“motivos” entenderanse os móbi
- Page 114 and 115:
que as unións de feito tiveron na
- Page 116 and 117:
pode producirse un incremento do de
- Page 118 and 119:
O lugar onde se leva a cabo a comis
- Page 120 and 121:
O domicilio conxugal, por tratarse
- Page 122 and 123:
H.- A voltas coa posible despenaliz
- Page 124 and 125:
cales a pena é evidentemente un fr
- Page 126 and 127:
cia con anterioridade e no cal, tra
- Page 128:
menor entidade, quixera sinalar que
- Page 132 and 133:
A Lei orgánica 11/2003, do 29 de s
- Page 134 and 135:
A cuestión radica na dúbida que x
- Page 136 and 137:
En definitiva, para os autores ante
- Page 138 and 139:
to de coñecer a problemática; a t
- Page 140 and 141:
xustifica a creación dun delito di
- Page 142 and 143:
Tamén o Tribunal Supremo considero
- Page 144 and 145:
A análise das cifras sobre delitos
- Page 146 and 147:
cias máis graves. Ademais, a princ
- Page 148 and 149:
A vivencia da inxustiza que supón
- Page 150 and 151:
dereito penal debe cumprir a súa f
- Page 152 and 153:
nese ambiente familiar. Trátase de
- Page 154 and 155:
Inhumanas ou Degradantes e o artigo
- Page 156 and 157:
definicións de tortura, como atent
- Page 158 and 159:
Partindo desta concepción da integ
- Page 160 and 161:
síndromes depresivas, os máis imp
- Page 162 and 163:
En páxinas anteriores referíamos
- Page 164:
A consideración actual de que o be
- Page 168 and 169:
1.- Da intensiva aplicación do Pri
- Page 170 and 171:
É certo que suscita numerosas dúb
- Page 172 and 173:
en todo caso considerando que os no
- Page 174 and 175:
2.- A necesaria atención aos inter
- Page 176 and 177:
Con independencia da importancia do
- Page 178 and 179:
Non obstante, é indubidable que a
- Page 180 and 181:
Con independencia da escasa aplicac
- Page 182 and 183:
sempre, diciamos, coñece a vítima
- Page 184 and 185:
No momento en que se asume a citada
- Page 186 and 187:
Á marxe da xestión anteriormente
- Page 188 and 189:
VÍNCULO DAS VÍTIMAS DE SEXO MASCU
- Page 190 and 191:
SENTENZA CONDENATORIA OU ABSOLUTORI
- Page 192 and 193:
PROHIBICIÓN DE RESIDENCIARETIRADA
- Page 194 and 195:
MEDIDAS CIVÍSIMPOSICIÓN DE MEDIDA
- Page 196 and 197:
MEDIDAS DE ASISTENCIA E PROTECCIÓN
- Page 198 and 199:
pesar da posta en marcha polo Minis
- Page 200 and 201:
Medidas Penais acordadas por Xuíce
- Page 202 and 203:
Delito ao que están vinculadas as
- Page 204 and 205:
Período de consulta: Entre 06/06/2
- Page 206 and 207:
Na táboa anterior o acento ponse p
- Page 208 and 209:
posibilidades poucas veces chegan.
- Page 210 and 211:
É indubidable o complicado que sup
- Page 212:
lles posibilite ás mulleres percib
- Page 216 and 217:
DATA:MODELO DE SOLICITUDE DE ORDE D
- Page 218 and 219:
3. ¿Sabe se a citada persoa ten al
- Page 220 and 221:
MEDIDAS QUE SE SOLICITAN NO ÁMBITO
- Page 222:
ANEXO II: Exemplo dun suposto de se
- Page 225 and 226:
DATA PROFESIONAL XESTIÓN30-07-042-
- Page 227 and 228:
DATA PROFESIONAL XESTIÓNsobre os d
- Page 229 and 230:
DATA PROFESIONAL XESTIÓNtodos os i
- Page 232:
ANEXO III: DATOS DE VIOLENCIA CONTR
- Page 235 and 236:
O maior número de condenados espa
- Page 238 and 239:
1. IntroduciónA violencia de xéne
- Page 240 and 241:
desagrado e cólera; pouca toleranc
- Page 242 and 243:
Unha vez que o suxeito é quen de i
- Page 244 and 245:
Retroalimentación e reforzo.Para g
- Page 246 and 247:
- Avaliación do autoconcepto media
- Page 248 and 249:
mos os datos fornecidos polo cuesti
- Page 250 and 251:
3.2. Temporalización do programaA
- Page 252:
BIBLIOGRAFÍA
- Page 255 and 256:
• Bernal del Castillo: La Discrim
- Page 257 and 258:
256• Consello Xeral do Poder Xudi
- Page 259 and 260:
• Figueroa Navarro, M.ª C.: Las
- Page 261 and 262:
• Lagarde y de los Ríos, M.: Cla
- Page 263 and 264:
• Ministerio de Traballo e Asunto
- Page 265 and 266:
• Red Feminista contra la Violenc
- Page 267:
• Villota, P. e Ferrari, I.: La i