Kontrola Państwowa - Najwyższa Izba Kontroli

102
Paweł Wieczorek
[262]
O atrakcyjności szarej strefy decyduje nie tylko wysokość obciążeń podatkowych,
ale także szczelność systemu podatkowego oraz liczba możliwych do wykorzystania
ulg podatkowych. Duża liczba ulg oraz luki w systemie fiskalnym wpływają
na zmniejszenie skali pracy nierejestrowanej, bowiem funkcjonujący system
podatkowy pozwala na legalne i stosunkowo proste unikanie płacenia wyższych
podatków, bez konieczności podejmowania działalności w szarej strefie. Decyzje
rządu zmierzające do rozszerzenia tzw. bazy podatkowej poprzez likwidację ulg
oraz luk prawnych mogą paradoksalnie spowodować powiększenie gospodarki
drugiego obiegu 15 .
Do wzrostu zainteresowania pracą nierejestrowaną przyczyniają się – oprócz
wyżej wymienionych – również takie czynniki, jak: przeregulowanie rynku pracy,
duże obciążenia administracyjne (biurokratyczne), a także zbyt skomplikowane
i kosztowne procedury uruchamiania własnej działalności gospodarczej oraz zatrudniania
pracowników.
Z przedstawionych w tabeli 5 danych wynika, że zarejestrowanie w Polsce
działalności gospodarczej jest czynnością bardziej skomplikowaną, czasochłonną
i kosztowną niż w większości pozostałych państw Unii Europejskiej. Ten stan
rzeczy znajduje swoje odzwierciedlenie w odległej pozycji, jaką Polska zajmuje
w specjalistycznych rankingach opracowywanych co roku przez Bank Światowy
oraz Heritage Foundation (tabela 5).
Gospodarcze i społeczne skutki pracy nierejestrowanej
Z makroekonomicznego punktu widzenia zjawisko pracy nierejestrowanej –
prowadzące do obniżenia potencjalnych dochodów budżetu państwa z tytułu podatków
oraz ograniczenia dopływu środków do systemu zabezpieczenia społecznego
(z uwagi na nieodprowadzanie lub pomniejszanie składek na ubezpieczenie emerytalne
oraz zdrowotne) – przyczynia się do napięć w systemie finansów publicznych.
Według niektórych szacunków roczne straty budżetu państwa w Polsce, wynikające
z funkcjonowania szarej strefy, mogą wynosić nawet 20-30 mld zł rocznie, a więc
sięgać maksymalnej wysokości deficytu budżetowego, wyznaczonej przez tzw.
kotwicę budżetową. W konsekwencji można powiedzieć, że pracujący oficjalnie
płacą podatki i składki na rzecz pracujących nielegalnie 16 .
15
M. Sarzalska, A. Szydłowski: Praca w niejawnej ...., op.cit., s. 172.
16
Wypowiedź M. Krzaka, ekonomisty PKPP Lewiatan, przytoczona przez P. Curyło w artykule:
Szara strefa maleje, ale nadal pracuje w niej 10 proc. Polaków, „Gazeta Prawna” z 20.08. 2007 r.