Kontrola Państwowa - Najwyższa Izba Kontroli

[223] Integracja zawodowa niepełnosprawnych
63
Patologie w systemie
Pojawiły się nowe sytuacje, które nie sprzyjały podejmowaniu zatrudnienia.
Wysokie bezrobocie panujące na początku lat dziewięćdziesiątych powodowało,
że problemy z zatrudnieniem miały także osoby pełnosprawne. Prowadzono
liberalną politykę w odniesieniu do przyznawania rent, które zaczęto traktować
jako swoistą formę pomocy socjalnej dla osób chorych, mających trudności ze
znalezieniem pracy.
Ulgi i przywileje podatkowe przyznane pracodawcom prowadzącym zakłady
pracy chronionej stały się źródłem wielu nadużyć. Istotny dla niektórych osób
prowadzących zakłady był przede wszystkim sam status, mniejsze znaczenie miało
dobro osób niepełnosprawnych. Jednym z takich nadużyć było fikcyjne zatrudnienie.
Pracownik mógł w ogóle nie przychodzić do pracy i otrzymywał część
wynagrodzenia wynikającego z umowy, pod warunkiem pokwitowania pełnej
wypłaty, a jego dokumentacja gwarantowała pracodawcy utrzymanie niezbędnych
wskaźników. Na niektórych stanowiskach pracy, stworzonych ze środków PFRON,
zatrudniano osoby pełnosprawne. Jednocześnie przyjęte zasady kierowania niepełnosprawnych
na nowo utworzone miejsca pracy nie motywowały pracodawców
do zatrudniania osób o większym stopniu niepełnosprawności.
Wykorzystanie środków gromadzonych w zakładowych funduszach rehabilitacji
osób niepełnosprawnych również nie zawsze miało na celu wspieranie rehabilitacji
tej kategorii pracowników. Środki te zużywano często na finansowanie bieżącej
działalności zakładów, opiekę medyczną nad pracownikami w pełni sprawnymi,
czy też pokrycie pełnych kosztów funkcjonowania przychodni zakładowych, które
poza usługami na rzecz własnych pracowników prowadziły także działalność
komercyjną.
Niepokój budziły także warunki pracy w niektórych zakładach pracy chronionej.
Nie przestrzegano przepisów bhp w sytuacji, w której bezpieczne i higieniczne
warunki pracy miały zasadnicze znaczenie z uwagi na stan zdrowia zatrudnionych
tam osób.
Patologiom tym od początku uważnie przyglądała się Najwyższa Izba Kontroli.
Problematyka ta wymagała wyważonych ocen. Należało precyzyjnie wypunktować
wszystkie wady występujące w systemie, nie przekreślając tych rozwiązań,
które mogły skutecznie przyczynić się do aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych.
Już w IV kwartale 1992 r. podjęto kontrolę dotyczącą tworzących
się struktur organizacyjnych PFRON i gospodarowania środkami pozostającymi