Kontrola Państwowa - Najwyższa Izba Kontroli

[187] Status NOK krajów UE
27
– odrębne na tle pozostałych trzech modeli organy kontroli występujące
w Austrii i Słowenii.
Kwestia jednoznacznej klasyfikacji NOK krajów UE pozostaje nierozstrzygnięta,
a podejmowane w literaturze próby usystematyzowania różnią się. Znawcy
przedmiotu najczęściej dokonują porównania na podstawie kryterium statusu
prawnego, czyli miejsca i roli NOK w systemie i funkcjonowaniu organów państwowych
oraz powiązań z innymi organami państwa, w tym przede wszystkim
relacji z parlamentem i rządem. Klasyfikacja NOK jest dokonywana także według
zasad organizacji wewnętrznej, zakresu uprawnień kontrolnych, rodzajów
przeprowadzanych kontroli oraz metodyki działalności kontrolnej. Istotne dla
dokonania porównania są także historyczne wpływy najstarszych modeli kontroli
w Europie, szczególnie francuskiego i brytyjskiego, na kształtowanie się systemu
kontroli w innych krajach. System kontroli, który wykształcił się we Francji
i Wielkiej Brytanii wiele krajów traktowało jako pierwowzór, sięgało i nadal sięga
przy okazji dokonywanych zmian do ich doświadczeń. Jednak zaszeregowanie
i jednoznaczne wskazanie cech charakterystycznych dla danej grupy NOK nie jest
możliwe nie tylko ze względu na szczegółowe regulacje wewnętrzne dotyczące
ich działalności, ale także odmienności pomiędzy poszczególnymi krajami UE
w zakresie ustroju, wewnętrznego porządku prawnego, tradycji i przynależności
do odmiennych kręgów kulturowych. Najmniej wątpliwości budzi grupa trybunałów
obrachunkowych. Cechy tych NOK, tj. kolegialność, posiadanie statusu
sędziego przez ich członków, działanie według procedury sądowej w działalności
orzeczniczej i pełnienie roli sądu w sprawach finansowych wskazują na przynależność
do jednej grupy. Natomiast zaszeregowanie pozostałych budzi kontrowersje,
na przykład wskazana w podręczniku kwestia odrębności NOK Austrii i Słowenii
ze względu na zakres uprawnień do kontroli. Wydaje się, że Izbę Obrachunkową
Austrii na tle pozostałych organów kontroli wyróżnia pełnienie przez nią
równocześnie roli organu parlamentu federalnego i parlamentów krajowych, co
w praktyce oznacza, że w zakresie kontroli zarządzania finansowego Federacji
pełni ona rolę Związkowej Izby Obrachunkowej podległej Radzie Narodowej
(parlamentowi), a w zakresie kontroli zarządzania finansowego krajów związkowych
jest izbą krajową i organem właściwego sejmu krajowego. Podczas gdy
w zbliżonych pod względem ustroju i struktury wewnętrznej Niemczech Federacja
i kraje związkowe są w dziedzinie swojej gospodarki budżetowej samodzielne
i wzajemnie niezależne, w wyniku czego kontrola finansowa krajów związkowych
znajduje się w kompetencji właściwych krajowych izb obrachunkowych, a nie
Federalnej Izby Obrachunkowej.