Kontrola Państwowa - Najwyższa Izba Kontroli

[259] Praca nierejestrowana
99
z przestrzegania przepisów regulujących zasady rejestracji zatrudnienia i działalności
gospodarczej, a także funkcjonowania firmy (np. przepisów BHP).
W poszczególnych krajach UE o podjęciu pracy nierejestrowanej lub zatrudnieniu
w ten sposób pracownika decydują różne przesłanki, odzwierciedlające specyfikę
istniejących w danym kraju uwarunkowań ekonomiczno-instytucjonalnych (zakres
fiskalizmu państwa, stopień elastyczności rynku pracy). W Polsce decydujące
znaczenie ma to, iż wysokość dochodów możliwych do uzyskania w ramach zatrudnienia
rejestrowanego często jest zbyt niska w stosunku do oczekiwań pracowników,
a ponadto poszukujący legalnej pracy nie zawsze mogą taką pracę
znaleźć (tabela 2).
Szczególnie istotną barierą w legalizacji zatrudnienia stanowi wysokość opodatkowania
dochodów z pracy (PIT) oraz dochodów przedsiębiorców (CIT). Jak
wynika z danych przedstawionych w tabeli 3, Polska pod tym względem należy
do unijnych średniaków. Warto jednak zwrócić uwagę, że w większości nowych
państw UE (Rumunia, Słowacja, Bułgaria, republiki Bałtyckie) maksymalna stopa
podatku PIT oraz stopa podatku CIT są, niekiedy bardzo wyraźnie, niższe niż
w Polsce.
Tabela 2
Przyczyny podejmowania pracy nierejestrowanej w Polsce w latach
1995–2004 według badań GUS 1) (w %)
Wyszczególnienie 1995 1998 2004
Niewystarczające dochody z pracy legalnej 34,7 33,6 26,5
Brak możliwości znalezienia legalnego zatrudnienia 21,5 23,3 36,0
Wysokie podatki zniechęcające do rejestrowania dochodów 13,3 10,9 7,5
Gotowość wypłacania przez pracodawcę wyższego wynagrodzenia
bez rejestrowania pracy
8,9 10,6 10,3
Wysokie składki na ubezpieczenie społeczne 8,8 9,4 12,0
Możliwość utraty niektórych świadczeń przy podjęciu pracy
rejestrowanej
4,8 4,5 3,2
Inne przyczyny 8,0 7,7 4,5
1)
Obliczenia wykonano na podstawie badań GUS przeprowadzonych w 1995 r., 1998 r. oraz 2004 r.
Źródło: M. Sarzalska, A. Szydłowski: Praca w niejawnej ..., op.cit., s. 179.