Kontrola Państwowa - Najwyższa Izba Kontroli

[265] Praca nierejestrowana
105
zatrudnienie takiej osoby może być po prostu nieopłacalne dla pracodawcy ze
względu na klin podatkowy 19 .
Ponadto zatrudnieni w szarej strefie – nie płacąc przynależnych im podatków
od dochodów oraz składek na ubezpieczenie społeczne – płacą jednak podatki
pośrednie, nabywając produkty i usługi obciążone podatkiem VAT. Poza tym przyczyniają
się – przez zwiększenie popytu wpływającego także na powstawanie rejestrowanych
miejsc pracy – do wzrostu gospodarczego. Szara strefa kreuje też
przedsiębiorczość 20 .
Inicjatywy Komisji Europejskiej zmierzające do ograniczenia pracy
nierejestrowanej
Grunt pod debatę polityczną na szczeblu Unii Europejskiej na temat pracy
nierejestrowanej przygotował wspomniany już komunikat Komisji z kwietnia
1998 r. 21 , zawierający przegląd przyczyn i skutków tego zjawiska oraz doświadczeń
zebranych przy okazji dotychczasowych prób ograniczenia jego skali.
Debata ta stała się następnie punktem wyjścia do przycięcia przez państwa Unii
Europejskiej w lipcu 2003 r. wspólnego podejścia do problemu pracy nierejestrowanej,
przedstawionego w wytycznych dotyczących polityki zatrudnienia na
lata 2003–2005 22 . Rada zaleciła w nich stosowanie szerokiego spektrum działań
ukierunkowanych na: a) prewencję (zwłaszcza przez wprowadzenie odpowiednich
ulg podatkowych), b) budowanie świadomości negatywnych skutków zjawiska
pracy nierejestrowanej, jak również c) egzekwowanie prawa, w tym za
pomocą sankcji karnych. Takie podejście znalazło swój wyraz w rezolucji Rady
z 29 października 2003 r. w sprawie przekształcenia pracy niezgłoszonej w oficjalne
zatrudnienie 23 .
Komunikat Komisji z kwietnia 1998 r. stanowił jedną z zasadniczych przesłanek
eksperymentu – rozpoczętego w 2000 r. na podstawie dyrektywy Rady 1999/85/WE
z 22 października 1999 r. – polegającego na obniżeniu stawki podatku VAT
19
W wypadku pracowników niskokwalifikowanych suma kosztów (płaca oraz koszty pozapłacowe)
zatrudnienia często jest zbliżona lub wyższa od wartości produktu wytworzonego przez pracownika.
20
W. Burzyński: Charakterystyka zjawiska szarej strefy w gospodarce, [w:] Metodologia badań ..,
op.cit., s. 15
21
COM(1998) 219 final ..., op.cit.
22
Council decision of 22 July 2003 on guidelines for the employment policies of the Member States.
„DzU UE” L 197 z 5.08.2003, s. 20. Problematyka pracy niezgłoszonej stała się zwłaszcza przedmiotem
wytycznej pt. „Transform undeclared work into regular employment”, stanowiącej dziewiątą część aneksu
do powyższej decyzji Rady.
23
Council resolution on transforming undeclared work into regular employment. „DzU UE” C 260
z 29.10.2003, s. 1-3.