Kontrola Państwowa - Najwyższa Izba Kontroli

[221] Integracja zawodowa niepełnosprawnych
61
która przewidywała różne formy rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz ich
finansowanie ze środków publicznych.
Na mocy tej ustawy utworzono Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
(PFRON) 5 .
Uchwałą Sejmu z 1 sierpnia 1997 r. przyjęto Kartę Osób Niepełnosprawnych.
Sejm RP uznał w niej, że osoby niepełnosprawne – czyli osoby, których sprawność
fizyczna, psychiczna lub umysłowa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza
lub uniemożliwia życie codzienne, naukę oraz pełnienie ról społecznych, zgodnie
z normami prawnymi i zwyczajowymi – mają prawo do niezależnego, samodzielnego
i aktywnego życia oraz nie mogą podlegać dyskryminacji.
Niepełnosprawni mogli szukać zatrudnienia na otwartym rynku pracy, a pracodawcy
ich zatrudniający otrzymali możliwość refundacji ze środków PFRON,
do ustawowo określonej granicy, kosztów tworzenia nowych miejsc pracy, a także
wynagrodzenia i składek na ubezpieczenie społeczne od tego wynagrodzenia. Miejscem,
gdzie stworzono specjalne warunki do zatrudniania osób niepełnosprawnych,
stały się zakłady pracy chronionej. Status pracodawcy prowadzącego taki zakład
przysługiwał po spełnieniu określonych warunków. Jednym z nich było osiągnięcie
co najmniej 40% wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych, a w tym co
najmniej 10% miały stanowić osoby zaliczone do znacznego lub umiarkowanego
stopnia niepełnosprawności przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy. W zamian
pracodawca uzyskiwał przywileje w postaci dofinansowań, ulg i zwolnień podatkowych.
Środki na finansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej
w tych zakładach miały zapewnić zakładowe fundusze rehabilitacji osób niepełnosprawnych,
na które pracodawca odprowadzał część środków uzyskanych dzięki
przyznanym przywilejom.
Niestety, rozwojowi systemu wspierania zatrudnienia osób niepełnosprawnych
nie towarzyszyły wystarczające zmiany świadomości społecznej dotyczące
faktycznych możliwości osoby niepełnosprawnej na rynku pracy. Nie przełamano
do dotychczas obowiązującej wprowadziła szereg istotnych zmian i rozwiązań, które nie były w ogóle
przedmiotem dotychczasowych regulacji, m.in. określiła, iż dotyczy osób, których stan fizyczny, psychiczny
lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wykonywanie pracy
zawodowej. Ustawa, choć wielokrotnie nowelizowana, obowiązuje do dziś.
5
Przychodami Funduszu są głównie środki pochodzące z obowiązkowych miesięcznych wpłat.
Wpłat tych dokonują pracodawcy, którzy zatrudniają co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny
wymiar czasu pracy, a wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w ich zakładzie jest niższy niż
6%. Z wpłat na Fundusz zwolnieni są pracodawcy, u których wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych
wynosi co najmniej 6%. Wskaźnik ten jest inny dla państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych
a także instytucji kultury oraz państwowych i niepaństwowych szkół różnego stopnia. Dla
państwowych jednostek budżetowych wynosił w 2007 r. 5%. Niestety, w praktyce był przeważnie dużo
niższy – np. w Ministerstwie Zdrowia wynosił, w grudniu 2007 r., zaledwie 1,6%. Z tytułu niezatrudnienia
wymaganej liczby osób niepełnosprawnych Ministerstwo w 2007 r. przekazało PFRON 211,8 tys. zł.