Kontrola Państwowa - Najwyższa Izba Kontroli

94 Paweł Wieczorek
[254]
własności intelektualnej (podróbki wyrobów renomowanych firm odzieżowych,
pirackie kopiowanie utworów – książek, płyt, filmów, programów komputerowych
itp.);
c) nierejestrowane świadczenie usług, takich jak: przewozy osób i towarów,
usługi medyczne, korepetycje, usługi informatyczne, sprzątanie i inne prace domowe,
drobne naprawy, opieka nad dziećmi, inwalidami oraz osobami starszymi,
praca na roli i w ogrodzie, usługi budowlane, a także usługi w zakresie gastronomii,
hotelarstwa oraz turystyki;
d) nielegalny hazard;
e) nielegalny transfer dochodów za granicę;
f) korupcja.
Skala zjawiska szarej strefy, w tym pracy nierejestrowanej
Szara strefa należy do zjawisk trudno mierzalnych. Wynika to z jej specyfiki jako
działalności niejawnej, skrywanej oraz z tego, że jedynie dla części zatrudnionych
praca nierejestrowana stanowi podstawowe i stałe źródło utrzymania, natomiast część
osób traktuje taki rodzaj pracy jako zajęcie dodatkowe (sezonowe, okazjonalne), na
przykład w czasie urlopu, wakacji (studenci) czy zwolnienia lekarskiego 7 .
Od końca lat dziewięćdziesiątych do połowy bieżącej dekady liczba osób wykonujących
w Polsce pracę nierejestrowaną sukcesywnie rosła – z 820-830 tys. rocznie
w latach 1998–1999 do nieco ponad miliona osób w 2005 r. i 2006 r. – i następnie
ustabilizowała się na tym relatywnie wysokim poziomie (rysunek 1). Przytoczone
dane dotyczą tylko osób, dla których praca w szarej strefie stanowi zajęcie główne
i przez to nie oddają pełnej skali zjawiska. Przykładowo, zgodnie z szacunkami
GUS odnoszącymi się do okresu styczeń-wrzesień 2004 r. pracę nierejestrowaną
„na pełny etat” wykonywało wówczas 829 tys. osób, do których trzeba jednak
dodać kolejnych 488 tys. osób traktujących pracę nierejestrowaną jako zajęcie dodatkowe.
Oznacza to, że po uwzględnieniu obydwu tych kategorii pracowników
zatrudnienie w szarej strefie wyniosło w sumie 1317 tys. osób, co stanowiło ponad
9,6% ogólnej liczby pracujących w gospodarce narodowej 8 . Gdyby według tych
samych proporcji oszacować zatrudnienie nierejestrowane w 2006 r., wówczas populacja
osób wykonujących taką pracę liczyłaby nie 1079 tys., jak podaje Rocznik
Statystyczny Głównego Urzędu Statystycznego z 2007 r., ale 1478 tys. osób (11,2%
ogółu pracujących).
7
Zob. szerzej na ten temat: P. Ważniewski: Metody badania szarej strefy w gospodarce, [w:] „Metodologia
badań szarej strefy na rynku usług turystycznych” (pod red. T. Smugi). Instytut Koniunktur
i Cen Handlu Zagranicznego, Warszawa 2005 r., s. 18-34.
8
Praca nierejestrowana w Polsce w 2004 r. ... , op.cit., s. 15.