Kontrola Państwowa - Najwyższa Izba Kontroli

64
Piotr Wasilewski
[224]
w jego dyspozycji 7 . Od tego czasu badania kontrolne powtarzane były systematycznie,
obejmując zarówno różne aspekty działań w zakresie rehabilitacji zawodowej
osób niepełnosprawnych, jak i coroczną kontrolę wykonania planu finansowego
PFRON. Kontrole podejmowano najczęściej z własnej inicjatywy, uwzględniając
jednak sugestie innych podmiotów 8 . Dobór tematyki tych kontroli wynikał przede
wszystkim z dokonywanej przez NIK bieżącej analizy rozwiązań przyjmowanych
w zakresie rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych, wpływających skarg
i doniesień prasowych.
Wiele ustaleń i wniosków NIK było przedmiotem ożywionych dyskusji na posiedzeniach
komisji sejmowych i znajdowało swoje odbicie w mediach. Najwyższa
Izba Kontroli wskazywała na występujące zróżnicowanie sytuacji pracodawców
tworzących miejsca pracy dla niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy i tych,
którzy prowadzili zakłady pracy chronionej, nadmiernie faworyzujące tych drugich.
Zwracano uwagę, iż niektóre programy z zakresu rehabilitacji zawodowej,
przygotowane przez PFRON, faktycznie były konstruowane „na zamówienie”
konkretnych instytucji, co istotnie obniżało ich przydatność dla ogółu niepełnosprawnych.
To właśnie kontrole NIK wskazały na występowanie patologii przy stosowaniu
niektórych form wsparcia finansowego udzielanego zakładom pracy chronionej
Negatywnie oceniono np. przyznawanie subwencji z PFRON, z tytułu przekazanej
Funduszowi, na mocy obowiązujących wówczas przepisów, nadwyżki podatku od
towarów i usług 9 . W efekcie stosowania tych rozwiązań wielomilionowe kwoty
otrzymywały zakłady pracy chronionej zatrudniające po kilkanaście osób niepełnosprawnych.
To rozwiązanie sprzyjało także generowaniu fikcyjnych obrotów
handlowych pomiędzy poszczególnymi zakładami w celu zawyżenia kwoty subwencji.
Ujawnienie nieprawidłowości miało niewątpliwy wpływ na rezygnację
z tej formy wsparcia i zmianę obowiązujących przepisów.
Najwyższa Izba Kontroli stosunkowo często podejmując tematy dotyczące
aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych, realizowała przede wszystkim
kontrole prawidłowości 10 . Badano zarówno legalność i rzetelność działań jednostek
7
Por.: Informacja o wynikach kontroli funkcjonowania PFRON, Warszawa, luty 1993 r.
8
Przykładowo, kontrolę funkcjonowania zakładów pracy chronionej zajmujących się ochroną mienia
i dozorem przeprowadzono w 2003 r. z inicjatywy NIK, ale w związku z sugestią Komisji Polityki
Społecznej i Rodziny Sejmu RP.
9
Por. Informacja o wynikach kontroli realizacji planu finansowego PFRON w 1998 r., Warszawa,
czerwiec 1999 r.
10
Zgodnie ze standardami INTOSAI kontrola prawidłowości obejmuje: poświadczenie rozliczenia
finansowego jednostek podlegających kontroli; poświadczenie rozliczenia finansowego administracji jako
całości; kontrolę systemów i operacji finansowych, w tym ocenę zgodności z odpowiednimi ustawami
i rozporządzeniami; kontrolę systemów kontroli wewnętrznej i funkcjonowania audytu wewnętrznego;
kontrolę poprawności i rzetelności decyzji administracyjnych podjętych w ramach jednostki kontrolowanej;