PROSTORNI PLAN REPUBLIKE CRNE GORE ... - Vlada Crne Gore

Prostorni plan Republike Crne Gore do 2020. godine - Nacrt2. ISKUSTVA IZ PROCESA PLANIRANJA I DOSADAŠNJEGUPRAVLJANJA RAZVOJEM2.1. Sistem prostornog planiranja i uređenja prostora na republičkom i lokalnomnivouTokom osamdesetih godina, planiranje i uređenje prostora u Crnoj Gori zasnivalo se na tada važećem sistemusamoupravnog društvenog planiranja. Zakon o planiranju i uređenju prostora oslanjao se na sistem društvenogplaniranja sa cjelovitim planiranjem privrednog i društvenog razvoja, prvenstveno kroz pravila za planiranje razvojadjelatnosti u prostoru i zaštitu opštih dobara. Napuštanjem sistema društvenog planiranja, zakoni su se dopunjavali iprilagođavali novim zahtjevima. Donošenjem novog prostornog zakonodavstva postavljaju se temelji za ostvarivanjepolitike održivog prostornog razvoja, međusobno usklađivanje sektorskog planiranja u prostoru, pripremanjestručnih podloga, cjelovito tretiranje prostora, uključivanje javnosti i demokratizaciju odlučivanja.Sistem prostornog planiranja u Crnoj Gori, međutim, još nije izgrađen do te mjere da može obezbijediti cjelovite isvestrano usklađene prostorne intervencije, odnosno zahvate. Kao posljedica, javlja se nepotpuno međusektorskousklađivanje, ili njegov izostanak. Nedostaje horizontalno i vertikalno povezivanje i usklađivanje među raznimplanskim akterima. Nepotpunost sistema se ogleda i u niskoj institucionalnoj organizovanosti u oblasti organizacije iuređenja prostora. U tom pogledu, praksa u Crnoj Gori ne razlikuje se mnogo od one u većini bivših socijalističkihzemalja.U sadašnjem sistemu prostornog planiranja nedovoljno su definisani odnosi između razvojne i normativne sadržineprostornih planova, što predstavlja jedan od većih nedostataka. Prostorni planovi i generalni urbanistički planovi sunaime, prije svega, normativni i razvojni dokumenti, pa je neophodno međusobno uskladiti te dvije dimenzije. Stogaje važno da u planovima bude definisan i implementacijski instrumentarij za ostvarivanje strateških vizija, makar zaodređeni period.Zbog dugotrajnog postupka izmjena prostornih planova i generalnih urbanističkih planova, prilagođavanjepostojećem stanju izaziva negodovanje velikog broja učesnika, zbog čega se korisnici zauzimaju za fleksibilnije,odnosno komotnije odluke, koje omogućavaju više manevarskog prostora kod realizacije, a time i odstupanja odplanskih smjernica. Nedovoljno regulisan odnos između javnih i privatnih interesa, kao i nedovoljno određen pojamjavnog dobra, dodatno smanjuju značaj planskih odluka i njihovu obaveznost.Nadalje, ni zakonodavstvo ni prostorno-planska praksa ne prate u dovoljnoj mjeri razvojne promjene. Brojniopštinski i urbanistički planovi se često mijenjaju, pri čemu se u dijelu o namjenskom korišćenju prostoraneizgrađeno građevinsko zemljište prikazuje u obimu koji znatno premašuje srednjoročne potrebe, čime se, zapravo,efektivno dozvoljava da se bespravna izgradnja zasniva na odgovarajućim planskim odredbama (na primjer, uslučaju Bara, Budve, itd.).U tome veliki problem predstavlja nerazvijenost sistema pokazatelja o korišćenju prostora i prostornom razvoju.Generalno uzevši, nadzor nad sprovođenjem planova je nedovoljan, a često i neefikasan.U novom Zakonu se računa na kombinovano korišćenje podsticajnih i ograničavajućih instrumenata. Podsticajniinstrumenti će biti korišćeni, prije svega, kroz razne oblike subvencioniranja, dodjeljivanja pomoći i koncesija, dok ćeograničavajući biti primijenjivani kroz ograničavanje ulaganja, parcelaciju građevinskog zemljišta, itd.Novi Zakon o planiranju i uređenju prostora, kao i prateći propisi, treba da omoguće postizanje novog pristupa uusmjeravanju prostornog razvoja, izgradnji i upravljanju korišćenjem prostora. Ovdje su naročito važne sljedećemjere i instrumenti: finansijski podsticaji (kreditna politika, poreske olakšice i subvencije); odgovarajućeinformisanje; praćenje stanja (monitoring) i stalna evaluacija; obrazovanje svih aktera; formiranje razvojnih centara;učešće javnosti; uređenje sistema i razvoj tržišta nekretnina i dr.Čvrst pravni poredak čini osnovnu pretpostavku za funkcionisanje sistema koji polazi od tržišno motivisanih izasnovanih odluka, gdje upravo planski mehanizam treba da omogući da djelovanje tržišta ne izazove negativnesocijalne, ekološke i druge posljedice koje se ne mogu kontrolisati.Strana 9