PROSTORNI PLAN REPUBLIKE CRNE GORE ... - Vlada Crne Gore

Prostorni plan Republike Crne Gore do 2020. godine - NacrtCrne Gore, a u prvom redu da olakša prevazilaženje niskog stepena privrednog i socijalnog razvoja, pozitivno utičena obnovu privrednih aktivnosti i privrednog rasta i stvori saznajne pretpostavke za uspostavljanje održivog razvojaCrne Gore i podizanje životnog standarda, odnosno kvaliteta življenja stanovnika.Kao rezultat nepovoljnijih uslova za razvoj nauke (u odnosu na druge države - bivše republike SFRJ), crnogorskanauka znatno zaostaje, u pogledu raširenosti naučnoistraživačkog rada i naučnih rezultata (posebno, u produkcijinaučnih radova). Osim sveopšte društvene krize od kraja osamdesetih godina, potonje međunarodne izolacije zemljei malih i nedovoljnih ulaganja, nepovoljno je uticala i nestabilnost institucionalnog okvira od početka procesatranzicije, koja nije pogodovala uspostavljanju trajno povoljnih uslova za razvoj nauke.Mjereno čak i u odnosu na manje razvijene zemlje, a još više ako se poredi sa razvijenijim zemljama (na primjer, sazemljama – članicama Evropske unije), broj i kvalitet naučnih institucija/organizacija i naučnog kadra nedovoljni suu odnosu potrebe, tj. u odnosu na savremeni imperativ da nauka postane ključni faktor razvoja. Materijalnaizdvajanja za nauku su mala i nedovoljna, budući da u BDP-u Crne Gore učestvuju sa manje od 0,1%, čime je naučnadjelatnost marginalizovana u sistemu društvene raspodjele, odnoso rashoda. Osim toga, još nije donijeta dugoročnastrategija razvoja naučno-istraživačke djelatnosti i rada, koja je inače neophodna i kojom se definišu svi strateškielementi koji su ovdje važni (kao što je to praksa u velikom broju zemalja koje imaju i primjenjuju ovakav strateškidokument).Mrežu institucija i organizacija u ovoj oblasti čine:− Crnogorska akademija nauka i umjetnosti (CANU);− Univerzitet Crne Gore i fakulteti i instituti koji mu pripadaju;− Tri naučna instituta (Istorijski institut, Biotehnički institut i Institut za biologiju mora);− Posebni istraživački centi: IRJ Institut za crnu metalurgiju AD Nikšić (koji je postao samostalno privrednodruštvo, sa definisanim vlasnicima, nakon reorganizacije i restrukturiranja HK Željezara), JU Centar zaekotoksikološka ispitivanja Crne Gore (koja je u Crnoj Gori jedina sertifikovana i akreditovana institucija zaimplementaciju propisa Evropske unije u ovoj oblasti), JU Zavod za geološka istraživanja Crne Gore, JUSeizmološki zavod Crne Gore i dr.Pored navedenih institucija, u proteklom periodu je i Dukljanska akademija nauka i umjetnosti, inače registrovanakao NVO, kroz svoju istraživačku i izdavačku djelatnost, već značajno doprinijela jačanju naučne osnove i kulture uCrnoj Gori.Tokom devedesetih godina bilo je velikih promašaja u odlučivanju o nauci u Crnoj Gori. Kao jedna od posljedica,došlo je do smanjenja kadrovskog potencijala pojedinih naučnih instituta, naročito poslije 1996. godine, jer sukrajem 1995. godine ukinute tri naučne institucije, tj. Biološki zavod, Medicinski institut i Institut za društvenoekonomskaistraživanja, IDEI, kao naučna jedinica Ekonomskog fakulteta iz Podgorice. Istu sudbinu doživjela su idva istraživačko-razvojna instituta u privredi, tj. Agro-ekonomski institut (ukinut još ranije) i Institut za aluminijum(ukinut krajem devedesetih godina), kao i Institut za pomorstvo i turizam u Kotoru.Osim što je ukidanjem pojedinih naučnih instituta i drugih istraživačkih organizacija smanjen broj stalnoangažovanih naučnika, nemali broj istraživača je napustio Univerzitet Crne Gore, što je dodatno smanjilo obimnaučno-istraživačkog rada i naučnu produkciju. Istovremeno, poslije donošenja Zakona o nevladinimorganizacijama, formiran je veliki broj nevladinih organizacija (NVO), naime, preko 1500, od kojih je oko 80 izoblasti nauke, kulture i umjetnosti.U 2004. godini u Crnoj Gori bilo je 553 doktora nauka i 803 magistra (ukupno 1356), koji su zaposleni: nafakultetima (327 doktora nauka i 332 magistra); u naučnim institutima (46 doktora nauka i 28 magistara); i udrugim ustanovama i organizacijama, u zdravstvu, kulturi, državnoj upravi, sudstvu i drugdje (180 doktora nauka i443 magistra). Od ukupnog broja, na fakultetima i naučnim institutima Univerziteta Crne Gore zaposleno je 67,4%doktora nauka i 44,8% magistara. Među malim brojem pozitivnih promjena u posljednjih nekoliko godina, dvije suveoma važne: prvo, u porastu je mladi naučni kadar koji se opredjeljuje za rad na Univerzitetu; i drugo, takođe je uporastu učešće ukupnog naučnog kadra u odnosnom (reprezentativnom) broju stanovnika, a tako i u ukupnom brojuzaposlenih. Kao negativnost se može navesti odlazak stručnih i naučnih radnika na rad van Crne Gore.Strana 64