2

Îðãîí ãàð÷ Ïàðèñ õîòíîî ñóóæ áàéñàí Ñàçàíîâ Ôðàíö, Èõ áðèòàíè, ßïîíû
çàñãèéí ãàçàðò ºãñºí äîð äóðäñàí ìýäýãäëèéã Àìåðèêèéí çàñãèéí ãàçðûí
ñîíîðò õ¿ðãýõèéã Âàøèíãòîíä áàéñàí õóó÷èí õààíò Îðîñûí ýë÷èí ñàéäàä
1919 îíû 3-ð ñàðûí 3-íä õ¿ñ÷ýý. ¯¿íä: Ñ¿¿ëèéí ¿åä Îðîñòîé áàéãóóëñàí çàðèì
ãýðýýã Õÿòàä çºð÷èõ, ãóéâóóëàõ ãýæ ÷àðìàéæ áàéãàà íü òîäîðõîé áîëëîî. Ýíý
áîäëîãûí èëðýë íü, æèøýýëáýë ãýðýýã äàíãààðàà öóöàëñàí... 1915 îíû ãóðâàí
óëñûí ãýðýýíä çààñàí õýìæýýíýýñ èë¿¿ öýðãèéã àâòîíîìèò Ìîíãîëä îðóóëñàí
õýðýã áîëíî.
Áîëüøåâèê ýðãýëò ãàðàõààñ ºìíº Õÿòàäòàé áàéãóóëñàí Îðîñûí
ãýðýýí¿¿äèéã íýãýí ýòãýýä äàíãààðàà ººð÷èëæ áîëîõã¿é òàëààð õîëáîîòîí
ã¿ðí¿¿äèéí ç¿ãýýñ Õÿòàäàä ìýäýãäýë õèéõ áóþó ýñõ¿ë Õÿòàäûã îðîëöóóëàí
íèéò õîëáîîòíóóäûí ìýäýãäýë ãàðãàæ, áîëüøåâèêóóäòàé áàéãóóëñàí ãýðýýí¿¿ä
õ¿÷èí òºãºëäºð áóñ ãýæ çàðëàâàë ñýòãýë õàíãàìæòàé áîëíî 266 ” ãýæýý.
Ó÷èð ÿâäàë èéì áîëæ áàéñíààñ Áýýæèíãèéí çàñãèéí ãàçàð aæèë ÿâóóëãàà
ìîíãîëûí ôåîäàëóóäààð äàìæóóëàí øóóðõàé áîëãîõîîð øèéäâýðëýñýí íü òýð
àæýý. ßïîí óëñ ìºí õÿòàäûí ýðõ áàðèã÷ õýñýã áà ôðàíö, àíãëè, àìåðèêèéí
èìïåðèàëèñòóóäûí äýìæëýãòýé ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áàéñàí õààíò
Îðîñûí öàãààíòíû äèïëîìàò àæèë÷äûí õîîðîíäûí çºð÷ëèéã àøèãëàõ çàìä
îðæýý.
Ãàäààä Ìîíãîëûí òàëààð
ãàð÷ áàéñàí ýçýðõýã
ò¿ðýìãèé íàðûí çºð÷ëèéã
ßïîíû ýðõ áàðèã÷èä
ýâòýéõýí àøèãëàñàí íü
ßïîí óëñ Ìîíãîëûí ¿íäýñíèé ¿çýëòýí
ÿíç á¿ðèéí ýòãýýä¿¿ä áà àòàìàí Ñåìåíîâûí
äýìæëýãýýð Áàéãàëü íóóðààñ ç¿¿í òèéøèõ
ãàçàð, Áóðèàä, ×èò ìóæ, ìºí Ãàäààä, Äîòîîä
Ìîíãîë, Áàðãûã îðîëöóóëàí Ìîíãîëûí
Íýãäñýí íàðìàé èõ Óëñ ãýã÷èéã áàéãóóëàõààð
òºëºâëºãºº õèéæ, ò¿¿íèéãýý áèåë¿¿ëýõýýð øèéäâýðëýæýý. ßïîíû ýðõøýýëèéí
äîð òèéì Íàðìàé Ìîíãîë óëñûã áàéãóóëáàë ò¿¿íèé ºðãºí íóòãèéã çºâëºëòèéí
ýñðýã òýìöëèéí òàëáàð áîëãîí õóâèðãàæ óëìààð ÿïîíû íî¸ðõëûã Á¿õ Óìàðä
õÿòàäàä òîãòîîæ áîëíî ãýæ ßïîíû èìïåðèàëèñò á¿ëãèéíõýí ¿çýæ áàéæýý.
Áýýæèíä áàéñàí õààíò îðîñûí ýë÷èí Êóäàøîâ, Êîë÷àêèéí çàñãèéí ãàçðûí
Ãàäààä ÿâäëûí ÿàìàíä 1919 îíû 3-ð ñàðûí 19-íä áè÷ñýí íü:
“Ñåìåíîâ ÿïîíû ãàð õºë áîëæ áàéíà. Ãýõäýý ßïîí óëñ àëáàí ¸ñîîð ýíý
õýðãèéí ãàäíà áàéãàà öàðàé ¿ç¿¿ëæ áàéãàà áîëîâ÷ ßïîíû öýðãèéí ýðõòýíã¿¿ä
ìàíàé óëñòàé çàõ íèéëñýí õÿçãààð íóòãóóäàä áóäëèàí ñàìóóí òàðüæ, óëìààð
ìàíàé ãàçàð íóòàãã ÿïîíû òºëºº, ò¿¿íèé öýðãèéã óäààí õóãàöààãààð ¿ëäýýí
áàéëãàõ ãýæ áàéíà 267 ” ãýæýý.
ªâºð Ìîíãîëä èõ íýð õ¿íäòýé áºãººä öººí òîîíû õàð÷èí öýðýã á¿õèé
Æàëàéä õîøóóíû Íýéñ-ãýãýýí Ìýíäáàÿðûã Ñåìåíîâ 1918 îíû 12-ð ñàðä
266
ÖÃÀÎÐ. ÑÑÑÐ, Ô.200. ñâ.7, ä.26, ë.26.
267
ÖÃÀÎÐ. ÑÑÑÐ, Ô.200, îï.7, ä.87, ë.8.
107