2
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
áàéñàí îðîñ õóäàëäàà÷äààñ ºäðèéí àæèë ãóéæ õºãøèí çàëóó, ýðýãòýé, ýìýãòýé<br />
ìîíãîë õ¿ì¿¿ñ èðæ áàéñàí ãýæ À.Â.Áóðäóêîâ äóðñàí ÿðüæýý 50 .<br />
XIX çóóíû ñ¿¿ë÷ XX çóóíû ýõýýð àðäóóä ìàë õºðºíãºíººñºº ñàëæ<br />
ãóéëãà÷èí, öàãàà÷èí õýðìýë íàð îëøèð÷ õîò õ¿ðýý ñóóðèíû áîð÷óóëûí òîîã<br />
íýìýãä¿¿ëæýý. Òýäãýýð ÿäóó÷óóä, òóõàéëàí õèéõ àæèëã¿é, àìüæèðëàãà çàëãàõ<br />
ýõ ñóðâàëæã¿é òèéì äàâõàðãà áîëîí õóâèðàõ íü îëîíòàà áàéæýý.<br />
Àðä àíãèéí òýìöýë<br />
ìàíæèéí òàëõèäëûí ýñðýã<br />
¿íäýñíèé ýðõ ÷ºëººíèé<br />
õºäºë㺺íòýé óÿëäñàí íü<br />
Ìîíãîëûí íèéãýì äîòîîä, ãàäààäûí<br />
íºõöºë áàéäëààñ øàëòãààëàí ÿíç á¿ðèéí<br />
çºð÷뺺ð ä¿¿ðýí áàéæýý.<br />
Ìîíãîëûí íèéãìèéí çºð÷èë áîë íýã<br />
òàëààñ àðäóóä, íºãºº òàëààñ äîòîîä ãàäààäûí<br />
äàðëàã÷èä (ìàíæ, ìîíãîë ôåîäàëóóä, õÿòàäûí õóäàëäàà ìºí㺠õ¿¿ëýã÷èä,<br />
XIX çóóíû 2-ð õàãàñààñ òóñ îðîíä íýâòýð÷ ýõýëñýí ãàäààäûí êàïèòàëèñòóóä)-<br />
ûí õîîðîíäûí çºð÷èë áàéâ. Ýíý çºð÷ëèéã äàðëàãäñàí àðä àíãèéí òýìöýë<br />
èëýðõèéëæ, ìºëæëºãèéí ¿íäñýí õýëáýð áîëîõ ôåîäàëûí àëáà, ãàäààäûí<br />
ï¿¿ñýíä òºëºõ ºð øèðèéã ºãºõººñ øóóä òàòãàëçàõ áóþó óäààøðóóëàõ<br />
õýëáýðýýð ãîëäóó èëýð÷ áàéâ.<br />
Ìàíæèéí äàðëàëûã ýñýðã¿¿öñýí ýðõ ÷ºëººíèé õºäºë㺺í íü õÿòàäûí<br />
õóäàëäàà ìºí㺠õ¿¿ëýã÷äèéã ýñýðã¿¿öñýí øèíæ ÷àíàðûã ìºí èëýðõèéëæ<br />
áàéâ.<br />
Õàðüÿàò àðäóóäûí õîîñðîõ íü ôåîäàëûí àøèã îðëîãûã ýðñ áàãàñãàõûí<br />
ó÷èð òýä õîøóóíû ºðèéã áàãàñãàõûí òºëºº òýìöýæ áóé ä¿ð ¿ç¿¿ëýí<br />
ººðñäèéíõºº ýñðýã ÷èãëýñýí àðäûí õóðö òýìöëèéã õààöàéëàõûã îðîëöîæ<br />
áàéâ.<br />
Äàðëàã÷ àíãèéíõàí àðä îëíû õ¿÷èéã ñàëàíãè áóòàðõàé áàéëãàæ òýäíèé<br />
óðñãàë õºäºëãººí¿¿äèéã ººðñäèéí çîðèëãîíä àøèãëàäàã áàéâ.<br />
Àðä îëíûã óëñ òºð, ýäèéí çàñãèéí òàëààð äàðëàõ ÿâäàë øèð¿¿ñýõèéí<br />
õèðýýð àíãèéí òýìöýë óëàì õóðöäàí ìîíãîë öýðã¿¿ä àðäûí òýìöýëä îðîëäîõ<br />
áîëñîí þì.<br />
Ñýöýí õàí àéìãèéí Ñàí áýéñèéí õîøóóíä ôåîäàëûí ýñðýã ÷èãëýñýí àðäûí<br />
õºäºë㺺í 1900 îíä ãàð÷, ºð øèðèéã òºëºõººñ òàòãàëçàí õÿòàä õóäàëäàà÷èí,<br />
ìºí㺠õ¿¿ëýã÷äèéã ýñýðã¿¿öñýí õºäºë㺺í áîëîí õóâèð÷ýý. Ýíý õºäºë㺺íä<br />
îðîëöñîí 728 õ¿ì¿¿ñèéí äîòîð 337 àðä, 359 ÿäóó ëàì, 24 òàéæ áàéæýý. Ýíý<br />
õºäºë㺺íä èäýâõòýé îðîëöñîí àðä Âàíïèëûã ä¿¿æëýõ, áóñàä 4 àðäûã öàâ÷èí<br />
àëàõ áà 18 àðäûã á¿õ íàñààð íü õ¿íä àæèë õèéëãýõ, áóñäûã íü áàíçäàõ,<br />
òîðãóóëü îíîîõîîð ÿëëàæýý 51 .<br />
Àðä Àþóøèéí óäèðäñàí õºäºë㺺í 1903 îíä ýõýëæ, 1911 îíä äàõèí õ¿÷òýé<br />
ºðíºæ, 1917 îíûã äóóñòàë ¿ðãýëæèëæýý. Ýíý õºäºë㺺í íü àíõ ýõëýõäýý<br />
50<br />
À.Â.Áóðäóêîâ. Âîñïîìèíàíèÿ î 1911 ãîäå, ÷àñòü I.<br />
51<br />
Ø.Íàöàãäîðæ. “Àðäûí õºäºë㺺íèé ò¿¿õýýñ”.<br />
27
Change language