2

äàðààãààð íóðñíûã òýð õî¸ð Çàñãèéí ðóáëèéí õàíø ìîíãîëûí çàõ çýýë äýýð
óíàæ áàéñíààñ ãàäàðëàõ áîëîëöîîòîé áàéâ.
Öàãààíòíóóäààñ ó÷ðóóëæ áàéñàí õîðèã ñààäûã õî¸ð óëñûí õèë îð÷ìûí
ìîíãîë÷óóä ¿ë õàðãàëçàí Õèàãò, Õîâä, ×èò õîòûí ÷èãýýð õóó÷èí õýâýýð
õàðèëöàí õóäàëäàà õèéñýýð áàéâ 236 .
Îðîñ îðîíä ÿëñàí õóâüñãàë, òîãòíîñîí øèíý çàñãààñ ÿâóóëæ áàéñàí
òýìöëèéí òóõàé õóäàëäàà àðèëæàà õèéõýýð õèë ãàð÷ áàéñàí àðäóóä ýðõáèø
ãàäàðëàõ áîëîëöîîòîé áàéâ.
Îðîñîîñ èðñýí ÿíç á¿ðèéí æóóë÷èä áà áóñàä õ¿ì¿¿ñýýñ ìîíãîë÷óóä áàñ
Îêòÿáðèéí õóâüñãàëûí òóõàé äóóëæ ìýääýã áîëîâ. “...Ìàíàé óëñûí õóó÷èí
íýð àëäàð ýíý îðîíä (Ìîíãîë Á.Ø.) áóóð÷ áàéãààãèéí øàëòãààí õýí á¿õýíä
îéëãîìæòîé ó÷èð áè þóí íóðøèõ áèëýý” ãýæ Õ¿ðýýíä ñóóæ áàéñàí õààíò
çàñãèéí äèïëîìàò òºëººëºã÷ Îðëîâ, Êîë÷àêèéí çàñãèéí ãàçðûí Ãàäààä
ÿâäëûí ÿàìàíä áè÷ñýí òàéëàíäàà ºã¿¿ëñýí íü æèðèéí õýðýã áèø þì. Õ¿ðýý
Õèàãòûí çàì áîë Ìîíãîë, Îðîñûí õàðèëöààíû õàìãèéí èõ õºë ¿éìýýíòýé
øóãàì áîëîõûã Îðëîâ òýìäýãëýýä: “...ìàíàé äîòîîä ýìõ æóðàìã¿é áàéäëûã
Òðîèöêîñàâñê òîäîðõîé õàðóóëæ áàéãààã àæèãëàã÷èä îëîí áîëñíîîñ ãàäíà,
Îðîñûí áàéäëûí òóõàé ñýòãýãäëýý ìîíãîë÷óóäòàé ñîëèëöîõîîñ áóöäàãã¿é
îðîñ æóóë÷èä ÷ öººíã¿é áàéíà” 237 ãýæýý. ¯íýíäýý ÷ ìîíãîëûí àðä ò¿ìýí,
ÿëàíãóÿà ò¿¿íèé òýðã¿¿íèé õ¿ì¿¿ñ îðîñ õ¿ì¿¿ñòýé óóëçàí Îêòÿáðèéí
õóâüñãàëûí ÿëàëòûí òóõàé óëàì èõ ç¿éë ñîíñîæ ìýäñýýð áàéñàí áºãººä
Îêòÿáðèéí àíõíû öóóðèà á¿ð 1918 îíä Áàðóóí Ìîíãîëä õ¿ðñýí áàéëàà 238 ãýæ
òýð ¿åä Ìîíãîëä àæèëëàæ áàéñàí õóäàëäààíû õ¿í À.Â.Áóðäóêîâ òýìäýãëýñýí
áèëýý.
Öàãààíòàíä õàâ÷èãäàí ñýæèãëýãäýæ áàéñàí õóâüñãàëò ¿çýë ñàíàà á¿õèé
îðîñ õ¿ì¿¿ñ ìîíãîëûí çàðèì àéìàãò îðøèí ñóóæ áàéñàí áºãººä òýä íàð
ìîíãîë÷óóäòàé óóëçàõäàà ººðèéí îðíû áàéäàë, öàãààíòíû õàâ÷ëàãûí òóõàé
àëü íýãýí õýìæýýãýýð ÿðüæ áàéñàí íü ìýäýýæ õýðãýý.
Îäîîãèéí Àðõàíãàéí íóòàã Çàÿûí øàâü íàðààñ ìàë õóäàëäàí àâ÷ áàéñàí
îðîñóóäûí äóíä áîëüøåâèêóóä áàéñàí òóõàé Îðëîâ, Êîë÷àêèéí çàñãèéí
ãàçðûí Ãàäààä ÿàìàíä èëãýýñýí òàéëàíäàà òýìäýãëýñýí áàéäàã áèëýý. Êîíñóë
Îðëîâ Ìîíãîëûí çàñãèéí ãàçðûí äýìæëýãýýð òýð áîëüøåâèêóóäûã áàðèâ÷ëàõ
ãýæ áàéñàí áîëîâ÷ òýä íü çóãàäàí îðîí íóòàãòàà ÿâæýý. Èéì ó÷ðààñ Õ¿ðýýíä
“á¿ãñýí” áîëüøåâèêóóäûí íýðñèéí æàãñààëòûã ººðòºº èð¿¿ëæ ºãºõèéã
Êîë÷àêèéí Ãàäààä ßàìíààñ Îðëîâ ãóéãààä, òýäãýýð õ¿ì¿¿ñèéã áàðèâ÷ëàõàä
Ìîíãîëûí çàñãèéí ãàçàð äýìæëýã ¿ç¿¿ëíý ãýæ ìýäýãäýæ áàéæýý 239 .
Óëèàñòàé õîòíîî ñóóæ áàéñàí õóó÷èí õààíò Îðîñûí êîíñóëûí ¿ãèéã òýíä
àæèëëàæ áàéñàí Îðîñ óëñûí Öåíòðîñîþçûí ýêñïåäèöèéíõýí õàéõðàõã¿é
236
“Ñîâåòñêàÿ Ñèáèðü” ñîíèí, Îìñê, 1920 îíû 7-ð ñàðûí 7 áà 1920 îíû 9-ð ñàðûí 23.
237
ÖÃÀÎÐ ÑÑÑÐ, Ô.200. îï. 7, 89, ë.26-30.
238
À.Â.Áóðäóêîâ. Âîñïîìèíàíèÿ î 1914-1921 ã.ã. (ãàð áè÷ìýë)
239
ÖÃÀÎÐ ÑÑÑÐ, Ô.200. îï. 7, ä.57, ë.2.
94