2

õîøóó òàìãûí ãàçàð õàâüä äàéñàí ýòãýýä 1500 îð÷èì öýðýãòýé áàéãàà ò¿¿íýýñ
100 öýðýã íü Ñýëýíãý ìºðíèé Áàðóóí ýðãèéã ýçýìøèæ Õ¿ðýý, áàðóóí çàñãèéí
òºâèéí ýñðýã 130 íü Àìàð áýéñèéí õ¿ðýýíýýñ ç¿¿í õîéø 40 ìîäíû ãàçðûã
ýçýëæ, ìºí 300 îð÷èì õ¿ì¿¿ñ íü Êàðíàêîâ (Å𺺠ãîëûí ýðýã äýýð áàéñàí
îðîñ òîñãîí), Ïåòðîâ, Òîëìà÷åâ ãýäýã àéëûí íóòàãëàæ áàéñàí ãàöààíû îð÷èì
áàéðëàæ áàéñàí ãýæ çààæýý.
Ìîíãîë Àðäûí æóðàìò öýðãèéí òóñãàé àíãèéí æàíæíû 7 òîîò òóøààëä
äóðäñàí íü: 5 ïóëåì¸ò áà èõ áóó á¿õèé õýñýã àíãè íü 5-ð ñàðûí 29-íä Àõàé
ã¿íèé õ¿ðýýã ýçýëæ àâààä äàðàà íü Ñýëýíãèéã ºãñºí ÿâæ Íîìîí õàíû õ¿ðýý
õ¿ðýýä Ìîäîí õºëººð õèë íýâòýð÷, Ìîäîí õºë, Øàð øèðýíãèéí õºíäèéã
äàãàí ÿâæ, ìºíõ¿¿ 29-íèé ºäºð Ñýëýíãý ìºðíèé ïåðåâîçèéã ýçëýí àâàõ ¸ñòîé
áàéæýý. Íàíçàä áààòðûí õîðîî íü çºâëºëòèéí öýðãèéí óäèðäàã÷ Êîâàëåâûí
õàìò 5-ð ñàðûí 20-íä Øààìàðûí ÷èãëýëä õºäºëæ, Ñýëýíãý ìºðíèéã ãàòëààä
ç¿¿í áèåèéã áàðèí ÿâæ, Ùåòèíêèíèé îòðÿäòàé õîëáîî áàðüæ íýãäýõ ¸ñòîé
áºãººä äàðàà íü õàìòàðñàí õ¿÷ýýð Ñýëýíãèéã äàõèí ãàòàëæ áàðóóí òàëä íü
ãàðààä Ç¿¿í çàñãèéí õ¿ðýý áà Îðõîíû àäàã õàâèàð î÷îîä òýíäýýñ íýãäñýí
öýðãèéí õàìò Äàé÷èí âàíãèéí õ¿ðýý (Âàíãèéí õ¿ðýý)-ã ÷èãëýõ òºëºâëºãººòýé
ÿâàõ áàéæýý. Ìîíãîë öýðãèéí 4-ð õîðîî íü 3 ïóëåì¸òòàéãààð Áàçàðñàä
çàíãè, Êðèøàåâ íàðûí óäèðäëàãààð 5-ð ñàðûí 6-íä Å𺺠ãîëûã ãàòàëæ Õ¿ðýý-
Õèàãòûí èõ çàì ðóó ãàð÷, Âàíãèéí õ¿ðýý õàâüä áàéãàà äàéñíû õ¿÷èéã áèåäýý
òàòàõààð Êàðíàêîâ ãàöààíä õ¿ðýõ áàéâ.
̺í ýíý ¿åä ×îéáàëñàí àðä îëíû äóíä óõóóëãà òàíèóëãûí àæèë õ¿÷òýé
çîõèîæ ïàðòèçàí öýðãèéí òîîã íýìýãä¿¿ëýí, Ùåòèíêèíèé îòðÿäûí õàìò
öàãààíòíû ýñðýã òýìöýæ áàéâ. 1921 îíû 6-ð ñàðûí 5-6-íä ×îéáàëñàí,
Ùåòèíêèí íàðûí õ¿÷ õàìòàðñàí öýðãèéí àíãèóä Õèàãòûí áàðóóí õîéò
ýòãýýäýä îðøèõ Ç¿ëýãòýé õýìýýõ ãàçàð öàãààíòàíòàé ºäºðæèí, øºíºæèí
òýìöýëäýí áàéëäæýý. Äàðàà íü ×îéáàëñàí, Ùåòèíêèí íàðûí îòðÿä Ìîäîí
õºë õàâèéí Õàìãààò áóþó Õàìíàé õýìýýõ ãàçàð Ïóíöàãèéí óäèðäñàí öýðýãòýé
íèéëñýí 548 ãýæ Íàâààííàìæèë áè÷æýý.
Ìîíãîë àðäûí æóðàìò öýðãèéã íóòãèéí àðäóóä áàÿðòàé õ¿ëýýí àâ÷ ñ¿¿,
öàéíûõàà äýýæ áàðüæ áàéñàí ãýæ Íàâààííàìæèë çîõèîëäîî äóðäàæ áèëýý.
Ýíý íü àðäûí öýðýã äàéñíûã îéðûí õóãàöààíä áóò öîõèí ÿëàõ õ¿÷èí áîëæ,
óëñûí ò¿øèã òóëãóóð, çàñàã òºðèéí ñ¿ð æàâõëàí áîëæ èðñýí ó÷ðààñ àðä ò¿ìýí
ò¿¿íä ñàéí ñàéõíûã åðººí áýëòãýæ áàéæýý ãýæ ìºí Íàâààííàìæèë áè÷æýý 549 .
Ìîíãîë, çºâëºëòèéí öýðýã Íàìíàí óóëûí àð õîðìîéä óíãåðí÷¿¿äèéí
öýðýãòýé çóóðàëäàí áàéëäæýý 550 . ×îéáàëñàíãèéí êîìàíäàëñàí öýðãèéí àíãè
òýð ¿åä íèëýýä îëîí òîîòîé áîëæýý. Òýäíèé äîòop ÷óðàõ õýìýýõ Äàìáà,
Ä.Äàøçýâýã, Äàíõàð õýìýýõ Çàãä, Ëàñàã çýðýã îëîí ñàéí äàé÷èä áàéâ. ¯¿íèé
äàðàà Áàíäèò ãýãýýíèé õ¿ðýý õàâüä áàéëäààí áîëæýý. Äàé÷èí ïàðòèçàí
548
Íàâààííàìæèë, Æàíæèí ×îéáàëñàí áàðóóí çàìûí áàéëäààíä. ÓÁ., 1945 îí. 16- 20-ð òàë.
549
̺í òýíä. 24-ð òàë.
550
Mºí òýíä
251