2

ó÷èð øàëòãààíûã èëò ìýäýæ òýäãýýðèéã óñòãàæ ÿäðàë çîâëîíãîîñ ãýòýëñ¿ãýé
ãýæ èõýä õ¿÷ëýí îðîëäîæ áóé. Îðîñ ã¿ðíèé îëîí àðäààð, õàðãèñ õààíò çàñãàà
õ¿÷ýýð ò¿ëõýí óíàãààæ õîâäîã áàÿëàã íî¸ëãóóäûí ãàðààñ ìóëòàð÷, óëñ òºðèéã
ãàðòàà àâààä, çºâëºëèéí çàñàã ãýäãèéã áàéãóóëàí, ¿íýí àðèóí ¸ñûã ãîë áàðüæ,
á¿ãäýýð õýí òýãø àæ òºðºë, áîëîâñðîõ, æàðãàõûí ÷ºëººò øèíý áàéäàë çîõèîí
òîãòîîõûí õàìò äýëõèé äàõèíû àæ õºäºëìºðèéí ò¿ìýí àðä îëîí áàãà óëñóóäûã
ìºí ò¿¿íýý óäèðäàí ñàíàë çîðèã îðóóëàí òóñëàõûí îðîí áîëæýý.
Àíãëè, Ôðàíö, Æèáýí (ßïîí) çýðãèéí óëñóóäûí çàñãèéí ýðõ íü õºðºíãº
èõò øóíàõàé äàðëàìòãàé ýòãýýäèéí ãàðò áàéñààð áºãººä, Îðîñûí Ǻâëºëèéí
çàñãèéí óóë çîðèëãî ÷àíàð íü òýäãýýðò ýðñ òýñ õàðøëàõ òóë òýäãýýðõ¿¿
óëñûí çàñãóóä íü Îðîñûí çºâëºëèéí çàñãèéã ñºíººõèéã ýëäýâ÷ëýí õ¿÷ëýâ,
÷àäàë íü õ¿ðýëöýõã¿é áàéíà. Þó ãýâýë, Îðîñûí çºâëºëèéí çàñàã áà ò¿¿íèé
áàéãóóëñàí ¸ñ æóðàì ñºíºâºë, äýëõèé äýõ ò¿ìýí àðäûí äàðëàãäàõ çîâëîí
óëàì õýòðýõ ó÷ðûã äýýð íýðëýãäñýí ã¿ðí¿¿äèéí õèéãýýä áàñ ÷ Åâðîïûí îëîí
ã¿ðíèé àæ õºäºëìºðèéí àðä ò¿ìíýýð ìýäýæ, Ǻâëºëèéí Çàñàãò Îðîñ óëñûí
äàéñàí áîëñîí õàðãèñ çàñãóóäûí õ¿ñëèéã íÿöóóëàõ áà ýðõ ìýäëèéã àðä ººðòºº
àâàõûí òóë õàðüÿàò çàñãóóäòàé ýñýðã¿¿öýí çºð÷èæ, çàðèì íü òýìöýëäýí
áàéëäàæ áàéíà. Áàñõ¿¿ ýçëýãäñýí äàðëàãäñàí áàãà óëñóóä, ÿëàíãóÿà Àçè
òèâèéí Ýíýòõýã, Õÿòàä, Ïåðñ, Àôãàíèñòàí çýðãèéí óëñóóä, ýðõ ìýäëýý àâàõ áà
ÿçãóóð ¿íäñýý áàäðóóëàõ ÷ºëººã õ¿ñýí, ýçýðõýã øóíàõàé çàñãóóäûí äàðëàëààñ
ìóëòðàõûí òóñ áóé õ¿÷ýý ãàðãàí áóöëàí õºäºëæ áàéíà.
Äýýð ºã¿¿ëñýí ó÷ðóóäûã íèéë¿¿ëýí ¿çâýë, õàðãèñ çàñàãò áîëîâñîí
óëñóóäûí àæ õºäºëìºðèéí ò¿ìýí àðä áà ýçëýãäýí, äàðëàãäàæ áàéñàí îëîí
áàãà óëñóóä õàìòðàí íýãýí ýòãýýä áîëæ, ýä õºðºíãºíä øóíàõàéðàã÷ ýçýðõýã
ò¿ðýìãèé ýòãýýäèéã õ¿÷ëýí äàðæ, ýíýõ¿¿ åðòºíöèéí õóó÷èí ¸ñ áàéäëûã
õàëæ, íýã íýãýý ìºëæèõ äàðëàõ, ýçýðõýã òýðã¿¿òíèéã óñòãàí àðèëãàæ, äýëõèé
äàõèíû íèéãìýýð ýíõæèí æàðãàõ öàãèéí ýõ èðæýý.
Ãàäààäûí øóíàõàé ýçýðõã¿¿äýýð ýçëýãäýí äàðëàãäàæ áàéñàí ìîíãîë
ÿçãóóðòàí íü, èõ óëñóóäûí àðäûí ýòãýýä áà áàãà óëñóóäòàé õîëáîãäîí
õàìòàð÷, ýçëýí äàðëàã÷ äàéñàíòàé òýìöýëäýæ, ýðõ ìýäëýý ýã¿¿ëýí àâ÷,
èä ýðäýìä áîëîâñðîí ÿçãóóð ¿íäñýý áàäðóóëàí, îëîí íèéòýýð ñàéæðàõûí
òºëºº ó÷ðàëò öàã èðñýí òóë, ýíýõ¿¿ èõ õýðýã ¿éëèéã ÿàæ á¿òýýâýë çîõèõ
ó÷èð ìºðèéã ýíý “Ìîíãîëûí ¿íýí” ãýäýã ñýòã¿¿ëä èëòãýí ãàðãàæ, òóíõàãëàí
îëîí ìîíãîë÷óóäàä ìýä¿¿ëýí ÷èí áààòàð çîðèã îðóóëæ óóë ¿íäýñíèé óëñ
òºð áàéãóóëàõ áà àðä á¿ãäýýð áîëîâñðîí õ¿ì¿¿æèõèéí ÿâäàëä õºòºëáºð
áîëãîñóãàé ãýæ õè÷ýýæ ýðìýëçýíý 413 ” ãýæýý.
Õ¿í õ¿íýý äàðëàõ ¸ñûã óñòãàõûí òºëºº äàðëàãäàí, ìºëæèãäñºí àðä
ò¿ìíýýñ äàðëàã÷äûíõàà ýñðýã òýìöýë õèéõ áà çàñãèéí ýðõèéã ãàðòàà àâñàí
Îðîñûí á¿õ õºäºëìºð÷èä, àæèë÷èí àíãèéí ÿëàëòûí äýëõèé äàõèíû à÷
õîëáîãäëûã èíãýæ òàéëáàðëàæýý.
413
“Ìîíãîëûí ¿íýí” ñîíèí. ¹ 1., Òýðã¿¿í ºã¿¿ëýë, 1920 îíû 11-ð ñàðûí 10.
178