2

“Ìîíãîëûí ¿íýí” ñîíèíûã õýâëýí ãàðãàæ, òàðààõûí õàæóóãààð õóâüñãàëò
á¿ëãýìýýñ Ìîíãîëûí óìàðä õèë îð÷ìûí õîøóóäûí àðä ò¿ìýíä çàõèäàë,
óðèàëãà, õóóäàñ òàðààæ áàéñàí áà óõóóëãà ÿðèà õèéõ ÿâäàë öººí áóñ áàéæýý.
Èõýýõýí õ¿íä íºõöºë áàéäàëä Ñ¿õáààòàðààñ íºõºä人 áè÷ñýí çàõèäàëä:
Ãàäààäàä ÿâñàí áèäíèé íºõºä çîðüñîíäîî õ¿ð÷ òóñëàìæ äýìæëýã àâàõ
áîëîâ. Ǻâëºëò Îðîñûí ¿íýíõ¿¿ çîðèëãî íü õóó÷èí çàñãèéí áîäëîãûã
æèãøèí ¿çýæ, äàðëàãäñàí á¿õ áàãà àðä ò¿ìýíä òóñëàìæ, äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõýä
îðøèíî. Ǻâëºëò Îðîñ íü ìàíàé Ìîíãîëä á¿õ òàëûí òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõèéã
¿íýí ãîëîîñîî ñýòãýë õàðàìã¿é õ¿ñýæ áàéíà. Ǻâëºëò Îðîñ óëñ ãàäààäûí
ò¿ðýìãèéëýã÷äèéã áóò íèðãýæ, óëñ îðíîî öýâýðëýýä, õ¿÷èðõýã èõ óëñ áîëñíûã
áèä ¿çëýý. Áèä ÷àäàõûí õèðýýð îéëãîí ìýäñýí ç¿éë áîë Ǻâëºëò îðîñ íü:
1. ßìàð íýãýí àøèã õîíæîî õ¿ñýõã¿é,
2. Õýçýý ÷ õóóðàí ìýõëýõã¿é íü èëýðõèé.
Èéì ó÷ðààñ Ǻâëºëò Îðîñûí òóñëàìæòàéãààð áèä ººðèéí óëñ òºðèéí èõ
õýðãèéí ãîë çîðèëãîä õ¿ðýõ íü ÷óõàë. Óíãåðí÷¿¿ä áîë Ǻâëºëò Îðîñûí Óëààí
Àðìèéí èõ öýðýãò áóò öîõèóëæ îðîõ îðîíã¿é áîëñîí öàãààíòàí äýýðýì÷èä
áîëîõûã ìýäýãäüå. Öàãààíòàí òýäãýýð á¿ëýã íü èðýýä¿éí ÿìàð ÷ èòãýë íàéäâàð
¿íäýñã¿é áîëñîí îðãîäëóóä þì. Ýðò îðîé õýçýý íýãýí öàãò Óíãåðí÷¿¿ä íü áóò
öîõèãäîæ, ìàíàé îðíûã áàéòóãàé ººðñäèéí áèåèéã ÷ õàìãààëæ ¿ë ÷àäíà ãýæ
äóðäæýý” 419 .
Õóâüñãàëò á¿ëãýì íü Ìîíãîëûí ôåîäàëûí óðâàëòûã òýäíýýñ ãàìèí,
óíãåðí÷¿¿äòýé õèéñýí õóéâàëäààíààð íü æèøýý áîëãîæ èëð¿¿ëýí ø¿¿ìæëýýä,
æèíõýíý àðäûí çàñàã òºð áàéãóóëàõûí òºëºº òýìöýëä àðä ò¿ìíèéã óðèàëæ
áàéâ. 1920 îíû 12-ð ñàðûí ýöñýýð, òýìöëèéí ãîë àñóóäàë íü æèíõýíý àðäûí
çàñàã áàéãóóëàõ çîðèëãî áîëæ áàéãààã “Ìîíãîëûí ¿íýí” ñîíèíû íýã äóãààðò
äàõèí äýâø¿¿ëýí òàâüæýý. Ò¿¿íä Ìîíãîë óëñ õàìàã õ¿÷ ýðäìýý ìàíäóóëàí àðä
íèéãìýýð ÷ºëººòýé ýðõýýð á¿ðýí õ¿ì¿¿æèí æàðãàíà ãýâýë àðä îëíû ñîíãîñîí
¿íýõýýð èòãýëòýé áºãººä àðäòàé ñàíàë ÿâäàë íýãäñýí çàñãèéã áàéãóóëàõ
õýðýãòýé. Ýíý çàñàã áîë íýãä¿ãýýðò, ãàãöõ¿¿ õºäºëìºð÷èí àðäûí çàñàã áàéíà.
Õî¸ðäóãààðò, àðä ò¿ìýíä ýðõ ÷ºëººã îëãîæ, ò¿¿íèé äàéñíóóäûã óñòãàí øèíý
àìüäðàëûã áàéãóóëàõ çàñàã áàéõ õýðýãòýé. Ãóðàâäóãààðò, ýíý çàñàã áîë àðä
ò¿ìíýýð ñîíãîãäîæ áàéãóóëàãäàõ áà ò¿¿íèé ºìíº õàðèóöëàãûã õ¿ëýýõ ¸ñòîé
ãýäãèéã äóðäæýý 420 .
Õóâüñãàëò á¿ëãýìèéí óäèðäàõ ç¿òãýëòýí íàð, óíãåðí÷¿¿ä Ìîíãîëä öºìðºí
îðæ èðñíèé äàðàà ººðèéí îðíû áàéäëûã íàðèéâ÷ëàí ñóäëàæ ¿çýýä, Ìîíãîëûí
àðä ò¿ìýí, Ǻâëºëò Îðîñûí òóñëàìæèíä ò¿øèãëýí, óíãåðí÷¿¿äèéã óñòãàõ
áîëíî ãýæ ÐÑÔÑÐ-èéí Ãàäààä Õýðãèéí Àðäûí Êîìèññàðèàòûí òºëººëºã÷ áà
Êîìèíòåðíèé Äîðíîä õýëòýñò ìýäýãäæýý.
419
ÌÓÀ. 1-ð àíãè, 1-ð á¿ëýã, 67-ð á¿ñ.
420
“Ìîíãîëûí ¿íýí” ñîíèí. 1920 îíû 12-ð ñàðûí 20. ¹ 3.
181