2

÷èãëýëýýð òóñ òóñ õºäºëæ, Ǻâëºëòèéí õèëä äîâòëîí îðîõîîð òºëºâëºæýý.
Èéíõ¿¿ áàéëäààíû àæèëëàãàà íü Õèàãò, Âàíãèéí õ¿ðýý, Óëèàñòàé Ìèíæ
õàðóóë ÷èãëýëä ÿâàãäàæ ýõëýâ. Ýäãýýðýýñ õàìãèéí ãîë íü Õèàãò, Âàíãèéí
õ¿ðýýíèé ÷èãëýë áàéæýý.
Ǻâëºëò, ìîíãîëûí öýðãèéí àíãèóä öàãààíòíû òóõàé ìýäýý áàðèìòûã
õàðèëöàí ñîëèëöîæ õàìòûí òýìöýëä áýëòãýæýý. Á¿ð 1921 îíû 2, 3-ð ñàðä
Ñóõàðåâûí öàãààí öýðãèéí îòðÿäûí çàðèì õýñýã õèë îð÷ìûí ñóóðèíãóóäààð
ýíä òýíäã¿é ¿çýãääýã áàéâ.
Ìîíãîëûí àðä ò¿ìíèé
òýìöýë Ǻâëºëòèéí àðä
ò¿ìíýýñ ÿâóóëæ áàéñàí
èðãýíèé äàéíòàé íèéëýí
íýãäñýí íü
Àðäûí Ò¿ð Çàñãèéí ãàçðààñ ÐÑÔÑÐèéí
çàñãèéí ãàçàðò 1921 îíû 4-ð ñàðûí 10-
íä ÿâóóëñàí áè÷èãòýý öàãààíòíààñ ìîíãîë,
çºâëºëòèéí àðä ò¿ìíèé ýñðýã ¿éëäýæ áàéãàà
õàðãèñëàëûí òóõàé äóðäààä, òýäýíòýé òýìöýõýä
òóñëàõûã õ¿ñ÷ýý. ÐÑÔÑÐ-èéí Çàñãèéí ãàçàð
òýð õ¿ñýëòèéã õ¿ëýýí àâ÷ýý. 1919 îíä ìîíãîëûí õóâüñãàëò á¿ëãýìýýñ
ýõëýí ñýäýæ, äàðàà íü ìîíãîëûí õóâüñãàë÷äûí òºëººëºã÷èä çºâëºëò óëñàä
î÷èõäîî ëàâøðóóëæ, Àðäûí Íàì, Ò¿ð Çàñãèéí ãàçàð áàéãóóëàãäñàíààñ õîéø
áýõýæñýýð èðñýí çºâëºëò ìîíãîëûí àðä ò¿ìíèé àõ ä¿¿ãèéí íàéðàìäàë õî¸ð
àðä ò¿ìíèé íèéòèéí äàéñàí öàãààíòíû ýñðýã çýâñýãò òýìöýëä á¿ð ÷ íÿãòðàâ.
Óíãåðí÷¿¿äèéí ýñðýã ÿâóóëñàí õî¸ð àðä ò¿ìíèé òýìöýë ìîíãîë àðäûí
õóâüñãàëûí ÿëàëòàíä øèéäâýðëýõ ¿¿ðýã ã¿éäýòãýâ. Ǻâëºëòèéí àðä ò¿ìíèé
÷ºëººëºã÷ èõ ¿¿ðýã íü Óëààí àðìèéí ñàéí äóðûí áà áàéíãûí àíãèóäààñ
ìîíãîëûí àðä ò¿ìýíä ¿ç¿¿ëñýí òóñëàëöààíä èëýðëýý îëñîîð áàéâ.
Ìîíãîëûí Ò¿ð Çàñãèéí ãàçðààñ õ¿ññýí ¸ñîîð Ê.À.Íåéìàí äàðãàòàé óëààí
Öýðãèéí íýãäìýë êîðïóñ ãàðñàí áºãººä ò¿¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿íä 35-ð áóóäëàãûí
äèâèç, 35-ð ìîðèí õîðîîíû õàìò Êóáàíèéí 5-ð ìîðèí äèâèç, Ùåòèíêèí 531
òóñãàé îòðÿä çýðýã îðîëöæýý 532 .
Ñèáèðèéí àëäàðò ïàðòèçàí Ùåòèíêèíèé óäèðäñàí ñàéí äóðûí ïàðòèçàí
531
Ïåòð Åôèìîâè÷ Ùåòèíêèí 1885 îíä ÿäóó àéëûí ãýð á¿ëä òºðæ, 1927 îíä íàñ áàðæýý. Ùåòèíêèí
áàë÷èð áàãà öàãààñ ýõëýí ìóæààíû àæèë õèéæ áàéæýý. 1918 îíä êîììóíèñò áîëüøåâèêóóä íàìûí
ãèø¿¿í áîëæýý. Ñèáèðüò ãàäààäûí ò¿ðýìãèéëýã÷èä îðæ èðñíèé ýõíèé ºäðººñ ýõëýí Ï.Å.Ùåòèíêèí
ïàðòèçàíû äàéíä ìàø èäýâõòýé îðîëöæýý. Ùåòèíêèí áà Ñèáèðèéí ººð íýã ïàðòèçàí Êðàâ÷åíêî
íàðûí óäèðäñàí ïàðòèçàí îòðÿä Ñèáèðüò êîë÷àêóóäûã áóò íèðãýõýä èõ ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæýý. Êðûìä
Âðàíãåëü÷¿¿äèéã 1921 îíä áóò öîõèõ äàéíä Ùåòèíêèí õîðîî êîìàíäëàí îðîëöæýý. Ñàéí äóðûí
ïàðòèçàí îòðÿäûã óäèðäàæ 1921 îíä ìîíãîë çºâëºëòèéí õèë îð÷èìä áàéñàí óíãåðí÷¿¿äèéí öýðýãòýé
áàéëäæýý. Ï.Å.Ùåòèíêèí íü Ìîíãîëä Óíãåðíèé äýýðýì÷äèéã áóò öîõèí óñòãàæ, Ìîíãîëûí àðä
ò¿ìíèéã ÷ºëººëºí ìîíãîë çºâëºëòèéí àðä ò¿ìíèé íàéðàìäëûã áýõæ¿¿ëýõýä ãàâüÿà áàéãóóëæýý.
Ìîíãîë Àðäûí ò¿ð çàñãèéí ãàçðààñ ýíýõ¿¿ ñèáèðèéí ïàðòèçàíû àëäàðò äàðãà Ï.Å.Ùåòèíêèíä
“Òºðìàíäàõ æàíæèí” (ñ¿¿ëèéí ¿åèéí çîõèîëóóäàä Òºðáààòàð æàíæèí ãýæ áè÷èõ áîëæýý) öîë
îëãîæ, Áàðóóí çàìûí òóõàé àíãèéí öýðãèéí áàéëäààíû àæèëëàãààíä òóñëàëöóóëàõààð òîìèëñîí
áàéíà. Ùåòèíêèíèé ãàâüÿàã ¿íýëæ ìîíãîë, çºâëºëòèéí îäîí, ìåäàëèàð øàãíàæýý. Ìîíãîëä áàéñàí
öàãààíòíûã óñòãàñíû äàðàà Ùåòèíêèí óëààí Àðìèä õàðèóöëàãàòàé òóøààë õ¿ëýýæ ÿâæýý.
532
“Íàðîäû áðàòüÿ” âîñïîìèíàíèÿ è ñòàòüè. Ì., 1965. Ñòð. 6.
Ê.Ê.Ðîêîññîâñêèéí äóðäàòãàë.
245