2

ñàéøààí õºõ¿¿ëáýýñ çîõèõûí òóëä òýäíèé íýð çýðýã àéìàã õîøóó øàâü ãàâüÿà
ç¿òãýë øàãíàõ õèøãèéã òóñãàé õóóäñàíä òîäîðõîéëîí áè÷èæ íóãàëáàðûí
õàìòààð Äýýä äýâø¿¿ëýí àéëòãààä Áîãä õààí ãýãýýíýýð òîëèëîõ àæààìóó.
¯¿íèé òóë õè÷ýýíã¿éëýí àéëòãàâ õýìýýí àéëòãàñàíä ìºíõ¿¿ ñàðûí øèíèéí
õî¸ðò õ¿ëýýí àâñàí óã íóãàëáàðò óëààí áèéðýýð öîõñîí çàðëèã ìýäýâ
õýìýýñíèéã õè÷ýýíã¿éëýí äàãàæ òóñãàé ñèéð¿¿ëñýí íýð çýðãèéí õóóäñûã
òóñ òóñûí áè÷ãèéí ñ¿¿ëä ÿëãàí ñàëãàæ æàãñààí áè÷èæ ¿¿íèéã Ò¿øýýò õàí,
Ñýöýí õàí õî¸ð àéìãèéí æàíæèí ÷óóëãàíû äàðãà, Íèéñëýë Õ¿ðýýíèé ýðäýíý
Øàíçàâ, Äàðèãàíãûí á¿ãäèéí òýðã¿¿í äàðãà íàðò õóâààí òóøààí ÿâóóëààä
õ¿ðìýãö çîõèõ ãàçðóóäàä óëàìæëàí òóøààæ óã Àéëòãàñàí õýðãèéí ¸ñîîð
õè÷ýýíã¿éëýí äàãàæ ÿâóóëñóãàé õýìýýõýýñ ãàäíà, Ñýöýí õàí àéìãèéí æàíæèí
äà íàðûí ãàçðààñ äàéíä àìü àâòàãäàãñäûí çýðýã øàãíàâààñ çîõèõ óðãèéí
õ¿ì¿¿ñ õýí áîëîõûã òîäîðõîéëîí ìýä¿¿ëýí èð¿¿ëáýýñ çîõèìóé. ¯¿íèéã
áàñõ¿¿ óã ñèéð¿¿ëãèéã õýâýýð æàãñààí áè÷èæ Çàñãèéí Ãàçðàà ãàäààäûí çýðýã
íºãºº ãóðâàí ÿàì, Íàìûí Òºâ Õîðîîíîî òóñ á¿ð ÿâóóëààä áàéöààí ¿ç¿¿ëýõýýñ
ãàäíà Ñàíãèéí ÿàìíààñ äàéíä óíàãñäûí...øàãíàõ ìºíãèéã ò¿¿ãýýð òàëáèí
îëãóóëàõ àæààìóó õýìýýì¿é õýìýýí ºðãºæýý. ¯¿íèé òóë èëãýýâ.
Îëíîî ºðãºãäñºíèé àðâàí õî¸ðäóãààð îí àðâàí íýãýí ñàðûí àðâàí
ãóðâàí 635 ” ãýæýý.
1967 îíä Îêòÿáðèéí ñîöèàëèñò èõ õóâüñãàëûí 50 æèëèéí îéãîîð
ÇÑÁÍÕÓ-ûí Äýýä Ǻâëºëèéí çàðëèãààð 1921 îíû ïàðòèçàí Ï.Òîãòîõûã
“Ëåíèíèé îäîí”-ãîîð, Ä.Äàøçýâýã, Ã.Ëàìæàâ, Í.Ï¿ðýâæàâ íàðûã óëààí
òóãèéí îäîíãîîð, Á.Äàøçýâýã, Ã.Äýíäýâ, Ä.Äýíäýâ, Ï.Æèãìýä, Î.Ìàõàòáàé,
Ö.Öýäýíäàìáà, À.×îéæèëæàâ, À.Øàãäàð, Ä.Äàâàà íàðûã óëààí òàâàí õóøóó
îäîíãîîð, Á.Ãîìáîæàâ, Ö.Äàâàà, Ö.Äýíäýâ, Í.Æàìõ¿¿, Ì.Öýäýâ, Á.Òîãòîõ,
Ë.Öýäýí-èø íàðûã “ýðýëõýã ãàâüÿà” ìåäàëèàð, Ä.Áààòàð, Ï.Áàâóó, Í.Ëàìæàâ,
Ä.Ìýíäæàðãàë, Ä.Öýâýãæàâ íàðûã “Áàéëäààíû ãàâüÿà” ìåäàëèàð, á¿ãä 26
õ¿íèéã øàãíàæýý.
ÁÍÌÀÓ-ûí Çàñãèéí ãàçàð ìàíàé àðä ò¿ìíèéã Óíãåðíèé äýýðýì÷äýýñ
÷ºëººëºõºä áààòàðëàã ãàâüÿà áàéãóóëñàí Ê.Ê.Ðîêîññîâñêèé íàðûí çýðýã õýñýã
äàé÷äûã òóñ óëñûí äýýä øàãíàë îäîí ìåäàëèàð øàãíàæýý.
Ìîíãîëûí àðä ò¿ìýí ººðèéí îðíû òóñãààð òîãòíîëûí òºëºº òýìöýõäýý
Ǻâëºëòèéí àðä ò¿ìíèé öýðýã çýâñãèéí òóñëàìæèíä ò¿øèãëýñýí áºãººä
ò¿¿íèé à÷ààð áîãèíî õóãàöààíä îëîí óëñûí èìïåðèàëèçìûí òºëººëºã÷
Óíãåðíèé äàðàíãóé äýãëýìýýñ óëñ îðíîî á¿ðýí ÷ºëººëæ ÷àäñàí áèëýý 636 .
635
ÌÓÀ. Ô 263. Ò2. õí. 50, 5-ð áè÷èã, ýõ íóãàëáàð
636
Ǻâëºëòèéí çàñãèéí ãàçàð Óëààí Àðìèéí àíãèóäûã ìîíãîëîîñ ãàðãàõààð øèéäâýðëýñýíòýé
õîëáîãäóóëàí 1925 îíû 1-ð ñàðûí 27-íä ÁÍÌÀÓ-ûí Çàñãèéí ãàçðààñ ÇÕÓ-ûí Çàñãèéí ãàçàðò
ÿâóóëñàí íîò. Òýð íîòîíä: Ìîíãîëûí àðä ò¿ìíèéã õàðèéí äýýðýì÷äýýñ ÷ºëººëºõ, Ìîíãîëûã îð÷èí
¿åèéí ñî¸ë, ýäèéí çàñàã á¿ðýí ýðõòýé õºãæ¿¿ëýõ çàìä îðóóëàõ, Ìîíãîëä æèíõýíý àðäûí çàñàã
òîãòîîõ õýðýãò Óëààí Àðìèàñ Ìîíãîëûí àðä ò¿ìíèé ºìíº áàéãóóëñàí ìàðòàøã¿é èõ ãàâüÿà ç¿òãýëèéã
ÁÍÌÀÓ-ûí Çàñãèéí ãàçàð ìàø èõ ñýòãýë õàíãàìæòàé òýìäýãëýæ áàéãààã äýëõèé äýýð ìºëæèãäñºí
áîîë÷ëîãäñîí ¿é îëíûã òóóøòàé õàìãààëàã÷ öîðûí ãàíö îðíû áààòàðëàã àæèë÷èí òàðèà÷èí íàðò
298