2

á¿òýõ õàíäëàãûã ýñýðã¿¿öýæ, íèéñëýë õ¿ðýýíä ñóóñààð áàéñàí õààíò îðîñûí
åðºíõèé Êîíñóëä 1918 îíû íàìàð íîò ÿâóóëæýý.
Òóñ íîòîä Îðîñûí áàíê íü ìîíãîëûí áàíêàä çýýëëýã ºãºõººñ òàòãàëçñàí
ÿâäëààñ ãàäíà ¿íäýñíèé áàíêíû òýìäýãò öààñ ãàðãàõ ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýýã¿é.
Ãóðâàí æèëèéí òóðø àæèëëààä, Ìîíãîëûí õóâüä íîãäîõ 30000 ðóáëèéã ñàíä
îðóóëààã¿é, ìºí Îðîñ óëñûí äîòîð ¿éìýýí áîëæ áàéãààòàé õîëáîãäîæ, òóñ
áàíê íü ººðèéí ¿¿ðýã çîðèëòûã ã¿éöýòãýõ íàéäâàðã¿é áîëñîí áàðèìòóóäûã
äóðäàæ ò¿¿íòýéãýý õîëáîãäóóëæ óã áàíêèéã õààõûã øààðäæýý 169 .
Îðîñûí õààíò çàñàã óñòàæ, Îêòÿáðèéí õóâüñãàë ÿëñíû äàðàà Íèéñëýë
õ¿ðýýí äýõ Îðîñûí áàíê íü öàãààíòíû ãàðò áàéñàí Ñèáèðèéí áàíêòàé
õàðèëöàà áàðüæ áàéâ. Íèéñëýë õ¿ðýýí äýõ Îðîñûí áàíê óã áàéð ñóóðèà
àëäñàíààñ ãàäíà ò¿¿íèéã öààøèä áàéõûã Ìîíãîëûí çàñãèéí ãàçàð òàòãàëçñàí
ó÷èð, Ñèáèðèéí áàíêíû ò¿ð çàõèðãàà íü (öàãààíòíû çàõèðãàà áàéñàí
áîëîëòîé. Á.Ø.) Ìîíãîë äàõü áàíêíû äàðãûí íýð äýýð áàíêàà íýí äàðóé
óñòãàõ òóõàé 1919 îíû 12-ð ñàðä ìýäýãäæýý.
Îðîñûí êàïèòàëûí ýçýìøèæ áàéñàí áàéð ñóóðü Ìîíãîëä ñóëüäìàãö,
Õÿòàäûí õóäàëäàà óðüä ýäýëæ áàéñàí áàéäëàà ñýðãýýñýýð áàéâ.
Åðºíõèé ñàéä, Ñàéí íî¸í õàí Ïåòåðáóðã äýõ ìîíãîë áàíêíû åðºíõèé
õîðîîíä 1917 îíû 8-ð ñàðûí 19-íä áè÷èã ÿâóóëæ, õÿòàäûí õóäàëäàà÷èä
äýëõèéí äàéíûã àøèãëàæ, îðîñ ðóáëèéí õàíøèéã áóóðóóëæ, öàéíûõàà ¿íèéã
íýìýãä¿¿ëñýí ó÷èð àðä èðãýäèéã öàéãààð õàíãàõàä èõýýõýí áýðõøýýëòýé
áîëñíûã õàðãàëçàí Õàíüæîó, Øàíõàé çýðýã õÿòàäûí áóñàä õîòóóäààñ öàé
èð¿¿ëýõýä äºõºì ¿ç¿¿ëýõèéã õ¿ñ÷ýý.
Ìºí ¿åä Ìîíãîëûí çàõ çýýëä Åâðîïûí êàïèòàëä íýâòðýí îðñîîð áàéâ.
“Ìîíãîëîð” íèéãýìëýãèéí ìàëòàæ àâñàí 1354222 ðóáëèéí àëò Îðîñîîð
äàìæèí Áåðëèí áà Àìñòåðäàìä 1912 îíä íýâòðýí ãàðñàí áàéâ 170 . 1912 îí
áîëîí ò¿¿íèé äàðàà÷èéí æèë¿¿äýä çóóí ìÿíãàí ï¿¿ íîîñ, ìºí ìîíãîëä
áýëòãýäýã àíãèéí ¿ñíèé áàðàã äºðºâíèé ãóðâàí õóâü íü, Ãåðìàí áà Àìåðèêò
íýâòðýí ãàð÷ áàéæýý 171 . Ìºí ¿åä íèéñëýë õ¿ðýýíä Àâñòðèéí “Ãåíðèõ” ï¿¿ñ,
Äà õ¿ðýýíèé Íàéìàà õîòîä Íîðâåãèéí “Ìàìèÿ” ãýäýã ï¿¿ñ òóñ òóñ àæèëëàæ
áàéæýý.
Àíãëè÷óóä Ìîíãîëä õàð òàìõèíû õóäàëäàà 5 æèëèéí äîòîð õèéõ ýðõ
îëãîõûã Ìîíãîëûí çàñãèéí ãàçàðò áè÷ãýýð òàâüæ ... ¿íäñýíäýý çºâøººðñºí
õàðèó àâ÷ýý 172 . Èéíõ¿¿ çºâøººðñºí ÿâäëûã õààíò çàñãèéí ãàçðûí êîíñóë
ýñýðã¿¿öæýý.
Àìåðèêèéí “Àíäåðñîí Ìåéåð” ãýäýã ï¿¿ñèéí òºëººëºã÷ Ëàðñåí 1916 îíä
íèéñëýë õ¿ðýýíä õ¿ðýëöýí èðæ ×óóëàëò õààëãà áà Íèéñëýë õ¿ðýýíèé õîîðîíä
169
ÖÃÀÎÐ. ÑÑÑÐ. ô.2000, îï.7. ä.83, ë.1-6
170
ÖÃÂÈÀ. Ô.2000, oï. 1, åä. õð. 4126, ë. 241
171
“Îîð÷èí ¿åèéí õóäàëäàà-ýäèéí çàñãèéí õàðüöààí äàõü Ìîíãîë óëñ” õóäàëäàà-¿éëäâýðèéí ÿàìíû
Ìîíãîë äàõü àãåíò À.Ï.Áîëîáàíû 1912-1913 îíû òàéëàí. ÑÏá., 1914. 172-206-ð òàë.
172
Õÿòàä áà ßïîí ãýäýã ñýòã¿¿ë. ¹241. 1916 ã.
63