2
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ÇÕÓ-ûí ÖÃÂÈÀ-èéí ñàíä XIX çóóíû ýöýñ XX çóóíû ýõýí ¿åèéí Ìîíãîëûí<br />
íèéãýì-ýäèéí çàñãèéí áàéäëûã òîäîðõîéëîõ áàðèìò ìýäýý àðâèí áèé.<br />
ÇÕÓ-ûí ÖÃÀÊÀ, ÖÃÀÎÐ àðõèâûí ìàòåðèàë íü Ìîíãîëûí õóâüñãàëò<br />
õºäºë㺺í, ìîíãîë, çºâëºëòèéí àðä ò¿ìíèé íºõºðëºëèéí ¿¿ñýë, áýõæèë,<br />
ÿëàíãóÿà íèéòèéí äàéñàí Óíãåðíèé ýñðýã ìîíãîë, çºâëºëòèéí öýðãèéí<br />
àíãèàñ õàìòðàí õèéñýí áàéëäààíû ¿éë àæèëëàãàà, õàðèëöàí òóñëàëöàõ ãýñýí<br />
çàð÷ìûí ¿íäñýí äýýð òîãòíîñîí õî¸ð îðíû õîîðîíäûí íºõºðñºã õàðèëöàà<br />
çýðãèéã òîäîðõîé õàðóóëñàí áàéäàã.<br />
Àðäûí õóâüñãàëä îðîëöîã÷ çàðèì íºõºäòýé óóëçàí ÿðèëöàõ çàìààð õýäýí<br />
æèëèéí òóðø öóãëóóëñàí áà ìºí çîõèîã÷èéí õ¿ñýëò ¸ñîîð îëîí ïàðòèçàí<br />
íàðààñ òàâüñàí àñóóëòûí äàãóó ìàòåðèàëóóä íàðèéí ç¿éëèéã òîäîòãîæ<br />
ºãñíººðºº èõýýõýí à÷ õîëáîãäîëòîéã òýìäýãëýõ õýðýãòýé 9 .<br />
Øèíæëýõ óõààíû õ¿ðýýëýí, Àêàäåìè áà ÁÍÌÀÓ-ûí áóñàä<br />
áàéãóóëëàãóóäààñ ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä íèéòýëñýí (1917-1921, 1921-1924 îíû)<br />
áàðèìò áè÷ã¿¿äèéí ýìõòãýë¿¿ä íü ìºí ãîë ñóðâàëæ áè÷èãò õîëáîãäîíî.<br />
Ýäãýýð íü þóíû ò¿ð¿¿íä:<br />
1. 1921-1924 îíä Àðäûí Íàìûí Òºâ Õîðîîíîîñ ãàðãàñàí øèéäâýð,<br />
ïðîãðàììûí çàðèì áàðèìò áè÷èã, Àðäûí Íàìûí I, II, III èõ õóðëûí<br />
òîãòîîëä áàãòààñàí “Ìîíãîëûí Àðäûí Õóâüñãàëò Íàìûí èõ, áàãà<br />
õóðàë áà Òºâ Õîðîîíû á¿ãä õóðëûí òîãòîîëóóä (1921-1929 îí)” 10<br />
2. “Ìîíãîë Àðäûí Õóâüñãàëò Íàìûí ò¿¿õèéí çàðèì ÷óõàë áàðèìòóóä<br />
(1920-1924 îí)” 11 . Ýíý ýìõòãýëä íàìûí øèéäâýð, ïðîãðàììûí áàðèìò<br />
áè÷ãýýñ ãàäíà óõóóëàõ õóóäàñ, óðèàëãà, çàõèäàë çýðýã ÷óõàë ìàòåðèàë<br />
õýâëýãäæýý.<br />
3. “1921 îíû àðäûí õóâüñãàëûí ò¿¿õýíä õîëáîãäîõ áàðèìò áè÷ã¿¿ä (1917-1921<br />
îí)” 12 . Ýíý ýìõòãýëä 1917-1921 îíû ¿åèéí àðä ò¿ìíèé áàéäàë, ôåîäàëûã<br />
ýñýðã¿¿öñýí òýìöýë, Îêòÿáðèéí õóâüñãàëûí Ìîíãîëä íºëººëñºí áà Àðäûí<br />
õóâüñãàëûí ÿâö, ò¿¿íèé ÿëàëòûí òóõàé áàðèìò áàãòæýý.<br />
4. “Àðäûí çàñãèéí ãàçðààñ 1921-1924 îíóóäàä àâñàí õóâüñãàëò àðãà<br />
õýìæýýí¿¿ä” 13 . Ýíý ýìõòãýëä õóâüñãàëò àðä÷èëñàí ººð÷ëºëò áà<br />
ãàäààä áîäëîãûí òàëààð àðäûí íàì, çàñãààñ àâ÷ ÿâóóëñàí ÷óõàë àðãà<br />
õýìæýýíèé áàðèìò áè÷èã îðæýý.<br />
5. Ìîíãîë, îðîñ õýëýýð õýâëýãäñýí Óëñûí àíõäóãààð èõ õóðëûí òîãòîîë<br />
9<br />
Áàÿðûí Áàò, Òîãòîõ çýðýã áóñàä ïàðòèçàíû äóðäàòãàëûã 1955-1956 îíä ÓÈÑ-èéí àæèëòàí áàéñàí<br />
òàëèéãàà÷ ×.Íàöàã, ØÓÀ-èéí Õýë çîõèîëûí õ¿ðýýëýíãèéí ýðäýì øèíæèëãýýíèé àæèëòàí<br />
Õ.Ëóâñàíáàëäàí àãñàí íàðûí õàìò òýìäýãëýæ àâñàí áèëýý. Áàñ òýð ¿åä çîõèîã÷èéí õ¿ñýëòýýð 1921<br />
îíû õóâüñãàëä àæèëä îðîëöñîí çóó ãàðóé ïàðòèçàí ººðñäèéí òîâ÷ íàìòàð, õóâüñãàëä áèåýð îðîëöñîí<br />
òóõàé äóðäàòãàëàà àéìãèéí ã¿éöýòãýõ çàõèðãààäààð äàìæóóëàí èð¿¿ëñýí þì. Ò¿¿õèéí áàðèìòàò ¿éë<br />
ÿâäëóóäòàé òîõèðîí àâöàëäàæ áóé èõýíõ ìýäýýí¿¿äèéã òóñ çîõèîëä õýðýãëýñýí þì.<br />
10<br />
̺í íýðýýð 1946 îíä Óëààíáààòàð õîòîä óéãóðæèí áè÷ãýýð õýâëýãäñýí 1-ð áîòü.<br />
11<br />
Ìîíãîë Àðäûí Õóâüñòàëò Íàìûí ò¿¿õèéí ÷óõàë áàðèìòóóä (1920-1924 îí). Óëààíáààòàð, 1946 îí.<br />
12<br />
1921 îíû àðäûí õóâüñãàëûí ò¿¿õýíä õîëáîãäîõ áàðèìò áè÷ã¿¿ä (1917-1921 îí). Óëààíáààòàð,<br />
1957 îí.<br />
13<br />
Àðäûí çàñãèéí ãàçðààñ 1921-1924 îíóóäàä àâñàí õóâüñãàëò àðãà õýìæýýí¿¿ä. Óëààíáààòàð, 1954 îí<br />
15
Change language