2

ìºí㺠õ¿¿ëýã÷äèéã õîøóóíààñàà õººí ãàðãàõ òýìöýë áîëæýý. Õîøóóíû íî¸í
Ìàíèáàçàð, àðä îëíûã òîíîí äýýðýìäýã÷ õÿòàä õóäàëäàà÷íûã ºì㺺ëºí 1913
îíä Àþóøèéã øîðîíä õîðüæýý.
Àþóø áîëîí ò¿¿íèé íºõºä, òýñýõ¿éåý áýðõ ýð¿¿ ø¿¿ëò øîðîí ãÿíäàíä
íèðâýãäñýíèé óëìààñ îðãîæ, îäîîãèéí Õîâä àéìãèéí Öýöýã íóóð ñóìûí
íóòàã, Õºíäèéí àì ãýäýã ãàçàð î÷èæ 200 õ¿íòýé á¿ëýã áàéãóóëæýý. Òýäãýýð
áîñîã÷èä òîéðîí ñóóöãààæ õýðýã õýëýëöäýã áàéñàí ó÷ðààñ äóãóéëàí ãýäýã
íýðòýé áîëæýý. ¯¿íýýñ íèëýýä ºìíº ªâºð Ìîíãîëä äóãóéëàí íü àðäûí
õºäºë㺺íèé õýëáýð áîëîí ãàð÷ áàéñàí þì.
Ìàíèáàçàð íî¸í ýíý õºäºë㺺íèéã äàðæ ºãºõèéã Çàñàãò õàí àéìãèéí
÷óóëãàí äàðãàä õ¿ñ÷ýý. ×óóëãàíààñ ñýðãýìæëýí ýíý õýðãèéã õÿíóóëàõààð
õýñýã ò¿øìýë òîìèëîí ÿâóóëæýý. Ãýâ÷ òýäãýýð ò¿øìýë¿¿ä Àþóø íàðûí
õýðãèéã ø¿¿í áàðàãäóóëæ ÷àäñàíã¿é.
Òýð õºäºë㺺íèé óäèðäàã÷èéí á¿ðýëäýõ¿¿íä Àþóøààñ ãàäíà òóñëàã÷
×îãñîìæàâ, ëàì Ãóíãàà, òàéæ Ãîìáîæàâ, Î÷èð íàðûí çýðýã õ¿ì¿¿ñ îðîëöæýý.
Àþóø òýðã¿¿íòýé õýñýã àðä äóãóéëàíãèéí äààëãàâðààð õîøóó íî¸íòîé
çàðãàëäàí 44 ç¿éë á¿õèé çàðãûí áè÷èã ÷óóëãàíû äàðãàä áàðüñàí áàéæýý.
Ø¿¿õýýñ àðäóóäûí çàðãûí áè÷ãèéã áîñëîãûí ÷àíàðòàé ãýæ ¿çýæ ¿íäýñã¿é
áîëãîæýý. Àðäóóä òýð õýðãèéã äàõèí õÿíàí ¿çýõèéã ø¿¿õýä øààðäñàí áàéíà.
Õî¸ð äàõü óäààãèéí õÿíàëòààð ÷ ãýñýí ø¿¿õ ýíý àñóóäàë äýý𠺺ðèéí àíãè÷
áîäëîãûã ººð÷ëºõã¿é áàéâ. 44 ç¿éëèéí ãýì áóðóó áàéñíûã ø¿¿õ çºâõºí 9-èéã
¿íýí çºâ ãýæ ¿çæýý. Ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é ø¿¿õ íü àðäóóäûã õîøóó çàñàãòàé
çàðãàëäàâ ãýæ òîðãîæ øèéòãýæýý. Àðäóóä òýìöëýý ¿ðãýëæë¿¿ëýí ºðãºäºë
ãîìäëûã ø¿¿õ ÿàìàíä ÿâóóëñàí áîëîâ÷ àéìãèéí ÷óóëãàíä ò¿¿íèéã äàðæ
ñààòóóëæýý.
22 ºðõ àéë ò¿¿íèé äîòîð àðä Àþóøèéíõ áîëîí 6 òàéæ ºðõ 1913 îíä ººð
õîøóóíû íóòàãò í¿¿í î÷èæ ººðèéí õîøóóíû àëáà òàòâàðûã òºëºõã¿é áàéñààð
1915 îí õ¿ðòýë òýíäýý ñóóæýý.
Ìàíèáàçàðò õîëáîãäóóëñàí ãýì áóðóóãèéí èõýíõ íü àðäóóäûí öýâýð
àøèã òóñûã õàìãààëñàí ç¿éë áàéñàí áà ôåîäàëûí ÿíç á¿ðèéí àëáà òàòâàð,
ãàäààäûí õóäàëäàà÷äûí ºð øèð, õàâ÷ëàãûí ýñðýã ÷èãëýãäñýí òýìöýë áàéæýý.
Õºäºëìºðèéí àëáûã ýñýðã¿¿öñýí 6-ð ç¿éëä 50-èàä õàìæëàãà, íî¸íû õóâèéí
ìàë ñ¿ðýã äýýð àæèëëàäàã áàéñíûã äóðäæýý.
Æèë á¿ð 60-ààä õ¿í íî¸íûä ýìíýã ñóðãàæ çàðöëàãäàæ áàéñàí òóõàé 11-ð
ç¿éëä äóðäæýý.
25-ð ç¿éë íü á¿õëýýðýý õ¿íñíèé òàòâàð àâäãèéí ýñðýã ÷èãëýãäñýí áàéëàà.
Òýð ç¿éëä äóðäàõäàà íî¸íûã íèéñëýë õ¿ðýýíýýñ èðýõ ¿åä ò¿¿íèéã òîñîæ
àâàõààð àðäóóäààñ à÷ëàãûí òýìýý 30, îëîí òîîíû õîíü, áóäàà, öàé õýðýãëýäýã
ãýæýý. 32-ð ç¿éëä äóðäàõäàà äààæ äàâøã¿é õ¿íä àëáà òàòâàðààñ áîëæ àðäûí
ãóðâàí ºðõ àéë ººð íóòàãò çóãòààæ í¿¿ñýí ãýæýý.
Àðäóóä áîëîí òàéæ íàðò åðºíõèé人 õàìààðàãäàõ àñóóäëóóäûã íèëýýä
îëîí ç¿éëèéí äîòîð áè÷ñýí áºãººä, íî¸í, àéë á¿ðýýñ îëîí òîîíû ìàë, ¿íý
78