2

Àâòîíîìèò õààíò çàñãàà äàõèí áàéãóóëæ áóé ãýäýã íü óëñ òºðèéí òàëààð
èõýýõýí ýðãýëçýýòýé áºãººä îäîî òàíàé ìîíãîë àðäûí õóâüñãàëûí ÿâäàëä
ìàíàé õîëáîîò óëñààñ óðüä çºâøººðñºí ¸ñîîð èòãýæ òóñëàìæ ¿ç¿¿ëíý õýìýýí
õýëýõýä èõ ë áýðõøýýëòýé áîëæýý. Ýíý íü çºâõºí ìèíèé ñàíàë áóñ ìàíàé
çàñãèéí áîäëîãî äàðóé ìºí ãýæýý.
Ñ¿õáààòàðààñ õàðèó õýëñýí íü:
...Ìàíàé ìîíãîëûí õÿçãààðûí äîòîð áàðîíû öºìðºí îðñîí áà ò¿¿íèé
õàðãèñ öýðãèéí õ¿÷íèéã äàëëàí íºõºðëºæ, õÿòàä ãàìèíã ýñýðã¿¿öýí áàéëäàæ
áàéãàà 409 íü Ìîíãîë Àðäûí Íàì áà óëñ òºðèéã òîãòîîõ ÿâäëûí ¿íäñýíä
òóéëûí õîðò áîäëîãî ÿâóóëëàãà àìîé.
...Õýäõýí òîîíû øàð õàð õàðãèñ âàí ã¿í, çàñàã íî¸ä õóòàãò õóâèëãààä
íàðààñ àâòîíîìèò çàñãèéí ýðõèéã äàíãààð ýçýðõýí áàðüæ, îëîí ò¿ìýí àðäûí
áàéäëûã àíõààðàí ¿çñýí ãàçàðã¿é, ãàãöõ¿¿ ººðñäèéí ýðõ àøãèéã õàìãààëàõ
õàðãèñ øóíàõàé áîäëîãî óëàì áàäðàí, àðä ò¿ìíèéã ¿íäñýýð õóäàëäàæ, ò¿¿íèé
¿íýý𠺺ðñäèéí ýðõ ÿìáûã ºíäºðæ¿¿ëæ, ìîíãîë íóòãèéã õÿòàäûí õàðãèñ
ò¿øìýä öýðãýýð ä¿¿ðãýæ ìàë÷èí àðäûí õàâ÷èãäàí äàðëàãäàõ çîâëîí òóéëäàà
õ¿ð÷ òýñâýðëýõýä áýðõ áîëñîí ó÷èð ìîíãîëûí àðäóóä ýíý ãàäààä äîòîîäûí
ýçýðõýã ò¿ðýìãèéí äàðëàë ìºëæëºã, õîðò áîäëîãûã íèéòýýð õîðñîí çàíàæ
Õîëáîîò óëñààñ õóâüñãàëûí òóñëàìæèéã ãóéõàà𠺺ðèéí òºëººëºã÷èéã ñýì
ÿâóóëñíûã Õÿòàäàä ìîíãîëûí àðä ò¿ìíèéã õóäàëäñàí õàð, øàð õàðãèñ âàí, ã¿í,
õóòàãò õóâèëãààä íàð ñýäýâëýí ìýäýæ, ìîíãîëûí äàðëàãäàã÷ îëîí ò¿ìíèéã
Õîëáîîò óëñòàé õàðèëöàí íàéðàìäàí, òóñëàìæ îëîí, õóâüñãàëûí èõ àæëûã
¿¿ñãýõýä èòãýëã¿é áîëãîæ ººðñäèéí ýðõ àøãèéã óëàì áýõæ¿¿ëýí õàìãààëæ
ìîíãîëûí àðä ò¿ìíèéã ººðèéí ýðõ ìýäýëäýý áàéëãàæ, ¿¿ðä ÷ºëººòýé ýçýðõýí
äàðëàæ, õàâ÷èí ìºëæèõ ãýñýí øóíàõàé áîäëîãî çàëèõàé àðãûã õýðýãëýí
òóñ óëñûã õýçýýíýýñ êîëîíè áîëãîí àâàõûã øóíàõàéðàí ºíãºëçñººð áàéãàà
ãàäààäûí ýçýðõýã ò¿ðýìãèé ßïîí óëñàä ìîíãîë îðîí íóòãèéã îëîí àðäûí
õàìò äàõèí óëèðóóëàí õóäàëäàõ ãýñýí õîðò áîäëîãûí ¿¿äíýýñ ò¿¿íèé òýæýýëä
áàéñàí, Õîëáîîò óëñûí õóâüñãàëûí äàéñàí áîëîõ áàðîí Óíãåðíèé öàãààí
íàìûí öýðýãòýé òàëàðõàí íºõºðëºæ ìîíãîëûí õàðàíõóé á¿ä¿¿ëýã îëîí àðäûã
ýëäâýýð ìýõëýí ìóíõðóóëæ ÷èðýãä¿¿ëýí áàéãàà ÿâäàë ¿íäñýíäýý çàéëøã¿é
áºãººä óã øàëòãààí èéìä Ìîíãîëûí àðä ò¿ìíèé ýðõ ÷ºëººã îëîõûã ýðìýëçñýí
àðäûí õóâüñãàëò íàì õóóðàì÷èä òîîöîãäîõîä ¿íýõýýð áýðõòýé áîëîé... Áèä
òóñ íàìûí õ¿÷íèéã çóçààòãàí õóðàëäóóëæ, àðäûí õóâüñãàëûí àæèë õýðãèéã
¿¿ñãýí õºäºëãºæ ÿâóóëàõ àðãûã îðîëäñóãàé ãýæ íºõºð Ñ¿õáààòàð õýëýýä
øºíº îðîé áîëñîí ó÷èð Ñ¿õáààòàð, Äýìáýðýë, Áîðèñîâ, Öýäýí-Èø íàð
Ìàêñòåíåêòàé ñàëàõ ¸ñ ã¿éöýòãýí ãàðàâ ãýæýý.
Ñ¿õáààòàð íàð ýíý ¿åä Á.Ïóíöàã çýðýã áóñàä íºõºäòýé ñýì óóëçàí
Ìîíãîë îðíû áàéäëûã ìýääýã áàéæýý. Ä.Ñ¿õáààòàðûí ñóóæ áàéñàí
Î.È.Ìàêñòåíåêèéí áàéøèíä õÿòàäûí ò¿øìýä, ìºí õÿòàä öýðãèéí ýðõòýí íàð
409
Ä.Ñ¿õáààòàðûí òóõàé äóðäàòãàëóóä. ÓÁ., 1965 îí. 83-84-ð òàë.
175