2

ñóâèëæ õàðãàëçàõ çýðãýýð ¿íýí òóñûã ¿ç¿¿ëýõýýñ ãàäíà, ¿ëäñýí ýìñ õ¿¿õýä,
ãýð îðíû áàÿí ¿ãýýã¿¿ã ¿íýíýýð èëð¿¿ëýí, õýðýâ ¿ãýýã¿¿ íü áîë íàìûí
õºðºí㺠áóþó õ¿í íàðààñ òàòâàðëàí ãàðãàæ ò¿¿íèé àìüäðàëä òóñëàõ áà òýä
÷ àæèë ¿éëäâýðò õèð ÷èíýýãýýð ÷àðìàéæ àìüäðàõûã õè÷ýýíý...” ãýæýý. Ýíý
ç¿éëèéã èéíõ¿¿ áàðèìò áè÷èãò îðóóëñàí íü òýð ¿åä ãàìèí, óíãåðí÷¿¿äèéí
ç¿ãýýñ àëæ õÿäàõ, õàðäàæ ñýæèãëýõ íü èõ áîëñíîîñ áîëæ íàìûí àæëûã ã¿í
íóóö, õ¿íä áàéäàëä õèéõ áîëñîí òîäîðõîé íºõöºëººñ øàëòãààëæýý.
Øèíý áàðèìòûí VIII ç¿éë íü õóó÷íû IX ç¿éëòýé òîõèð÷ áàéíà.
Øèíý òàíãàðãèéí áè÷ãèéí IX ç¿éë íü ìºí øèíýýð áè÷èãäñýí ¿¿íä: “Íàìûí
õ¿í íàðûí àìü, õºðºíãèéã õàìãààëàí ñàõèõûí òóë õîð òàéëàõ øàðõ àíàãààõ
ýì õèéãýýä ýì÷ íàðûã áýëòãýõ áà äàéñàíòàé ýñýðã¿¿öýí òýìöýõ íóóö öýðýã
çýâñãèéí õ¿÷íèéã ýëáýãýýð áàéãóóëàí áýëòãýíý” ãýæýý. Ýíä, çýâñýãò áîñëîãîä
áýëòãýõ çîðèëãîîð çýâñýãò õ¿÷èí áàéãóóëàõ òóõàé ñàíààã ãàðãàæýý.
X ç¿éë íü îëîí ò¿ìíèé äóíä çîõèîõ íàìûí ¿çýë ñóðòëûí àæëûí òóõàé
ºã¿¿ëñýí ¿¿íä: “Àðäûí íàìûí ¿çýë áà çàðëàë ç¿éëèéã íèéòëýõèéí òóëä
çîõèñòîé ãàçàð òóñãàé õýâëýëèéí íóóö õîðîî áàéãóóëæ, áè÷èã äýâòýð çýðýã
ò¿ìýíä òóñòàé ç¿éëèéã õýâëýí òàðààæ áàéíà” ãýæýý. XI ç¿éëèéã íàìûí çîõèîí
áàéãóóëàëòûí àñóóäàëä çîðèóëæýý. Ò¿¿íä ºã¿¿ëñýí íü: “Àðäûí Íàìûí Òºâ
Õîðîîíä íàìûí õ¿í òºëººëºã÷äèéã ñóóëãààä òýäíèé äîòðîîñ ñîíãîí àâ÷ äàðãà
òàâèí, íàìûí òàìãûã áàðèóëæ íàì çàñãèéã ÿâóóëàõ íàìûí óäèðäàõ ãàçàð
áàéãóóëàõ òóë äàðãà õ¿í íýã, òóñëàõ õ¿í, íÿðàâ õ¿í 2, áè÷ýý÷ õ¿í 4-èéã òóñ
òóñ ñîíãîîä òóñãàé áàéãóóëñàí íàìûí òºëººëºã÷äèéí õóðëûí çºâøººð뺺ð
íàìûí õýðãèéã ÿâóóëíà” ãýæýý,
XII ç¿éëä àðäûí íàìààñ áóñàä íàìòàé áàéãóóëàõ îëîí óëñûí õîëáîî
õýëõýýíèé òóõàé ¿ã¿¿ëñýí ¿¿íä: “Ãàäààä Ìîíãîëûí Àðäûí Íàìûí Òºâ
Õîðîîíîîñ îëîí ìîíãîë ãàçðûí àðäûí íàìûí òºâ õîðîîä áà îëîí ãàäààä
óëñûí àðäûí íàìòàé (Êîììóíèñò Íàìòàé - Á.Ø.) áè÷èã çàõèà áóþó áèåñýýð
íýâòðýëöýí ÿâàëöàæ íàìûí õ¿÷èéã áàäðóóëàõ õèéãýýä íàìûí òóñûã ¿éëòãýõ
çýðãýýð õàðèëöàí òóñëàëöàæ áèå áèåèéã õàðãàëçàí òýòãýõ áîëíî ãýæýý.
ÕIII ç¿éëèéã íàìûí áàéãóóëëàãóóäûã ºðãºòãºí îëøðóóëàõ, ººðººð õýëáýë
íàìûí àæëûã îëîí ò¿ìýíä óëàì îéðòóóëàõ õýðýãò çîðèóëæýý. Ýíý ç¿éëä
íàìûí îðîí íóòãèéí áàéãóóëëàãóóäûã áèé áîëãîõ ÿâäàë ÷óõàë áîëæ áàéãàà áà
íàìûí ãèø¿¿äèéã á¿ðòãýõ, ìºí ÒÕ-íû íóóö ìýäýý á¿ðòãýëèéí àæëûã ÿâóóëàõ
òóõàé çààæýý. XIV ç¿éë íü õóó÷èí áàðèìò áè÷ãèéí ¯ ç¿éë áîëíî.
Íàìûí ä¿ðýì áîëîõ áàðèìò áè÷èãò ººð÷ëºëò îðóóëñàí ÿâäàë áîë íàìûí
ãèø¿¿ä çîõèîí áàéãóóëàëòûí àæèë áà òýìöëèéí òýðã¿¿í ýãíýýíä ÿâàõ ¿¿ðãýý
óõàìñàðëàæ, íàìûí ýãíýýã öààøèä ÷àíàðæóóëàí ºðãºæ¿¿ëýõýä ÷óõàë à÷
õîëáîãäîëòîé áîëæýý. Èõ õóðàë íü òýð öàã ¿åèéí áàéäàë, òóñ îðíû ò¿¿õò
íºõöºë, îíöëîãóóäûã õàðãàëçàí ¿çýæ, èìïåðèàëèçì áà ôåîäàëûã ýñýðã¿¿öñýí
õóâüñãàëûí ¿íäñýí çîðèëòûã åðºíõèéä íü òîäîðõîéëæýý. Èõ õóðëààñ ãàðãàñàí
øèéäâýð Ìîíãîëûí àðä ò¿ìýí ººðñäèéí àøèã ñîíèðõëûã óõàìñàðëàí àâàõ,
203