SPIS RZECZY

Mojżesz z ulicy Czerskiej153upodobnienia się lewicy laickiej i Kościoła (co zresztą w środowiskach,które poszły taką drogą, rzeczywiście się stało). Lewica miała zrezygnowaćz antyklerykalizmu i promowania ateizmu (czy agnostycyzmu), ale w zamiankatolicy powinni byli zrezygnować z roszczeń do pełnej i absolutnejprawdziwości swojej doktryny oraz zaakceptować pluralizm, radykalizmczy bunt postępowców. Istotne dla zrozumienia przyczyn klęski projektuMichnika, jest również przypomnienie jego wizji punktów stycznych międzyKościołem a antykomunistyczną lewicą.„Płaszczyzną spotkania – ponad narodami i ponad wyznaniami –jest antytotalitarna wizja jedności człowieczych praw i obowiązków,bowiem życie w prawdzie i w dążeniu do prawdy jest prawem człowiekai zarazem jego obowiązkiem. Dostrzeżenie tych zbieżności nie jestniczym odkrywczym; te wartości i idee są głęboko zakorzenionew tradycji chrześcijańskiej i tradycji laickiej” 9 – wskazywał Michnik, niezauważając, że te same słowa i określenia znaczą w obu tradycjachzupełnie co innego i opierają się na zupełnie innych fundamentach.Charakterystyczne jest także to, że Michnik pisał niemal wyłącznieo dialogu z pewną częścią chrześcijan, a nie o dialogu z realnie istniejącymKościołem. Nurt narodowy (silnie obecny, choć starannie maskujący sięw obawie przed komunizmem), piłsudczykowski, konserwatywny czy choćbyludowy w ogóle go nie zajmował. On pisał o dialogu z grupą warszawskieji krakowskiej (niezwykle zasłużonej dla Kościoła i państwa, ale jednakniszowej) inteligencji, która podzielała w zasadzie wszystkie poglądypolityczne rewizjonistycznych antykomunistów, a dodatkowo była wierząca.Dialog lewicy z Kościołem – według Michnika – był więc w rzeczywistościdialogiem między lewicowcami niereligijnymi a lewicowcami religijnymi 10 .A dotyczyć miał nie fundamentów światopoglądu, a jedynie politycznegozaangażowania. Tak zakreślona przestrzeń dialogu i takie rozumienie9 A. Michnik, Kościół, lewica, dialog, s. 91.10 Jak rozumiał Michnik partnerów dialogu najlepiej pokazuje fragment poświęcony wpływowi Rodowodówniepokornych Bohdana Cywińskiego na dialog. „Spory wokół Rodowodów… uwidoczniły nowy wymiar spotkaniachrześcijan z lewicą laicką. Dla ludzi lewicy laickiej winno stać się jasnym, że religia inspirująca autora Rodowodów…i bliskich mu katolików nie jest żadnym «opium dla ludu», lecz stanowi źródło postaw humanistycznychi postępowych. Dla nas, dla lewicy laickiej, spotkanie z chrześcijaństwem wokół takich wartości, jak wolność,tolerancja, sprawiedliwość, godność osoby ludzkiej i dążenie do prawdy jest zarazem perspektywą spotkania niekoniunkturalnego,perspektywy wspólnoty ideowej w nowym wymiarze, ważnym dla sformułowania kierunkuwalki o demokratyczny socjalizm” – pisał Michnik. A. Michnik, Kościół, lewica, dialog, s. 171.