SPIS RZECZY

Tak zakończył się ostatni realny scenariusz obalenia cesarza Francji.Policja Fouché schwytała w tym czasie lekarza Querelle, który mimo że znałjedynie zarys spisku, to swoimi zeznaniami doprowadził do schwytaniakompanów. Wokół szuanów zaczęła zaciskać się pętla. Podobizna Cadoudalajako osoby wyjętej spod prawa zdobiła większość murów, za ukrywanie gogroziła śmierć. 9 marca 1804 roku po brawurowej próbie ucieczki, podczasktórej zginął jeden z policjantów, przywódca szuanów został aresztowany.„Cadoudal rzeczywiście zachowywał się z godnością. Do końca. Wiedział,że to śledztwo i proces, który po nim nastąpi, to jego ostatnia bitwa. (...)Stojąc do końca prosto, broniąc konsekwentnie tych ideałów, o które walczyłprzez całe życie, wykuwał sobie miejsce w historii”, pisał nieprzychylny muWaldemar Łysiak.Nawet bonapartyści przyznają, że przy okazji sprawy Cadoudala Napoleonpopełnił jedną ze swych największych zbrodni. Nie mogąc ustalić, któryz Bourbonów jest tym mitycznym księciem mającym stanąć na czeleszuańskiej kontrrewolucji, cesarz namówiony przez swego ministra sprawzagranicznych Talleyranda, zwanego „kulawym diabłem”, uwierzył, iżowym księciem jest mieszkający w neutralnej Badenii hrabia d’Enghien. Niemając żadnych dowodów jego winy, Napoleon mimo wszystko nakazał jegoporwanie i rozstrzelanie. Potem cesarz Francji odcinał się od tej zbrodni,wyłączną winą obarczał Talleyranda. Kilka lat później „król dyplomatów”wyznał, iż zabicie d’Enghiena było „więcej niż zbrodnią, było błędem”.Tego wieczoru, gdy do Paryża dotarł telegram z informacją o aresztowaniuksięcia, ktoś zapytał Talleyranda, co stanie się z zatrzymanym. Ten odparłzimno: „Zostanie rozstrzelany”. Po egzekucji zaś dodał: „O tej porze ostatniz Kondeuszy przestał istnieć”.Niech żyje Król!7 kwietnia 1804 roku w swojej celi powiesił się generał Pichegru. GenerałMoreau zaprzeczał wszystkim zarzutom o udział w spisku. PostawaCadoudala była zupełnie inna. Podtrzymywał swoich kompanów na duchu,mówiąc: „Jesteśmy tym, czym chce Bóg. Nie zapominajcie, że właśnie z tegowięzienia poszedł na śmierć Ludwik XVI. Niech jego wzniosły przykładoświeca nas i prowadzi!”. Na salę rozpraw wszedł z podniesioną głową,dumnie intonując szuańskie ballady.Proces Cadoudala i pozostałych czterdziestu sześciu oskarżonychprzypominał trochę proces Dantona. Obaj potężnej postury, z basowymgłosem, panowali nad salą, zjednując sobie widownię. 10 czerwca podwudziestogodzinnej naradzie sędziowie wydali wyrok. Dwudziestu sześciuszuanów na czele z Cadoudalem zostało skazanych na śmierć. Pozostalizostali uniewinnieni albo dostali po dwa lata więzienia (w tym Moreau). Po