SPIS RZECZY

„Papież powtarza uparcie, że Kościoła nie da się zamknąć w sferzeprywatności. Rzecz w tym jednak, że tę formułę można rozumieć naderdwuznacznie. Można mianowicie dostrzegać w niej odrzucenie tezyRomana Dmowskiego, twórcy polskiej doktryny nacjonalistycznej, którypisał przed blisko wiekiem, że etyka chrześcijańska winna po latachobowiązywać jedynie w życiu prywatnym, gdyż w świecie politykiobowiązywać musi «egoizm narodowy» i darwinowska walka o byt.Ten sposób myślenia wciąż pokutuje w polskiej partii nacjonalistycznej.Wszelako w formule Papieża tkwić może coś więcej – niechęć do samejzasady rozdziału Kościoła od państwa. Nie czuję się na siłach orzekać, któraz tych interpretacji jest słuszna. Wiem natomiast, że dla klasy politycznejkryje się w tej formule pokusa politycznej instrumentalizacji Kościołajako sponsora określonych partii politycznych” 14 – przekonywał Michnikw eseju O zbawczej i groźnej sile konserwatyzmu z 1993 roku.Wymarzony Kościół Michnika powinien więc zrezygnować z jakichkolwiekaspiracji politycznych, odrzucić pragnienie obrony życia metodami prawnymii zaangażować się w budowanie liberalnej demokracji na wzór wymyślonyprzez redaktorów „Gazety Wyborczej”. I nie ma co ukrywać, że udało sięstworzyć środowisko, które taką wizję katolicyzmu (zwanego otwartym)próbowało realizować. Andrzej Wielowieyski, Halina Bortnowska, RomanGraczyk (do czasu, gdy został ekskomunikowany ze środowiska za odmiennestanowisko w sprawie lustracji) czy inni autorzy „Tygodnika Powszechnego”wytrwale przekonywali Polaków, że tylko ewangelia według Michnika możeuratować Kościół i Polskę od upadku w otchłań nacjonalizmu, lefebryzmu,integryzmu i oczywiście antysemickiego nacjonalizmu. Każda próba prawnejobrony życia czy umożliwienia wychowania katolickiego była potępianajako niezgodna z duchem Kazania na Górze albo prowadząca do polityzacjireligijnego przekazu Kościoła. Ten model pisania o Kościele był zresztąokreślany w „Gazecie Wyborczej” mianem dialogu między inteligencjąkatolicką a laicką. Trudno nie dostrzec, że w ten sposób „Gazeta Wyborcza”14 A. Michnik, O zbawczej i groźnej sile konserwatyzmu, „Gazeta Wyborcza”, 4 listopada 1993. Jeszcze mocniejzaatakowane zostało papieskie przekonanie, że nie ma demokracji bez wartości. „Cóż znaczy sformułowanie«demokracja bez wartości»? Przecież system demokratyczny jest z natury swojej instytucjonalizacją relatywizmui niepewności, jest sztuką współżycia wedle pewnych reguł tego, co różnorodne i konfliktowe (…) Ta zasadawspółżycia jest permanentnie atakowana przez ten typ religijności, który własną normę religijną próbuje przeobrazićw normę prawa państwowego. Partie religijne w Izraelu, muzułmański fundamentalizm, katolicki integryzm– wszystko to są przykłady ruchów religijno-politycznych, które najpierw – odwołując się do praw i zasadpluralistycznej demokracji – żądają pełnej tolerancji dla budowy wspólnoty religijnej wedle własnych reguł – bypotem – odwołując się do własnych praw i zasad – podjąć próbę narzucenia własnych reguł pozostałym” – podkreślaMichnik. A. Michnik, Rozmowa z integrystą, w: tegoż, Kościół, lewica, dialog, s. 235.