SPIS RZECZY

Światowy kryzys gospodarczy jest obecnie wyzwaniem dla ekonomistów,polityków i intelektualistów na całym globie. W rozważaniach nad jego naturąuderza niedostatek refleksji o etycznych przyczynach dzisiejszej zapaści.Według wyliczeń Gary Beckera, laureata ekonomicznej Nagrody Noblaw 1992 roku, aż 80 procent zasobów w zamożnych krajach stanowi kapitałludzki, zaś pozostałe 20 procent to bogactwa naturalne, zasoby materialnei urządzenia. Współczesny kryzys nie jest związany z brakiem surowcównaturalnych czy niedostatkiem bazy materialnej. Jego źródło tkwić więc musiniewątpliwie w obszarze kapitału społecznego.W swej pracy pt. Zaufanie. Kapitał społeczny a droga do dobrobytu FrancisFukuyama napisał, że pomyślność gospodarcza państwa może być zbudowanatylko na kapitale społecznym, jakim jest wzajemne zaufanie. Tam, gdziezaufanie społeczne jest większe, tam mniejsza jest korupcja oraz mniejsze sąkoszta transakcji i kontroli. Naukowcy piszą, że w społeczeństwach o dużympotencjale kapitału społecznego panuje zasada uogólnionej wzajemności,która „polega na ofiarowywaniu czegoś innym w poczuciu, że w jakiejśnieokreślonej bliżej przyszłości otrzyma się coś w zamian”. George Gildertwierdzi wręcz, że u źródeł wolnego rynku leży akt dawania: „Daj, a będzieci dane”. Klimat zaufania społecznego sprzyja też lepszemu samopoczuciui satysfakcji większości obywateli, co przekłada się na większą dynamikęw działalności gospodarczej.Skąd jednak bierze się zaufanie? Co jest źródłem kapitału społecznego?Chociaż wolny rynek go używa, to jednak sam go nie tworzy, gdyż nie matakich możliwości. Otóż największym źródłem kapitału społecznego jestświat wartości duchowych i moralnych, związany z istnieniem rodziny, religii,kultury. Gary Becker zwraca uwagę, że w zdrowo funkcjonującej rodziniekształtują się tak pożądane w gospodarce rynkowej cechy, jak rzetelność,uczciwość, solidarność, zdolność do współpracy i poświęceń, pracowitość czyzamiłowanie do porządku. Religia jest z kolei podstawą systemu etycznego.W naszej cywilizacji opiera się on na przestrzeganiu Dekalogu, którychroni ludzką godność, prawo do życia, własność prywatną, a także walczyz uleganiem wadom i ułomnościom. Również kultura może być nośnikiemwartości budujących kapitał społeczny, takich jak empatia, altruizm czypoczucie solidarności międzyludzkiej wynikające ze świadomości dzieleniawspólnego losu przynależności do wielkiej rodziny ludzkiej.