Een kosten-baten analyse van wetgeving en zelfregulering - SEO ...

88 Hoofdstuk 7
In het geval herregulering nodig mocht zijn, zijn de aanpassingskosten bij zelfregulering om
dezelfde twee redenen veelal lager dan bij wetgeving. Ook de nalevingskosten zijn bij zelfregulering
veelal lager, al is hier ook de afruil met effectiviteit van belang. Dit punt (en dus ook
de verschillen in nalevingskosten) komt bij de volgende conclusie aan de orde.
Conclusie (2): De op papier bestaande baten door hogere effectiviteit van wetgeving
kunnen in praktijk te niet worden gedaan door hogere nalevings-
kosten. Dit geldt sterker indien 100 procent naleving (volledige
effectiviteit) niet noodzakelijk is om publieke belangen op een
acceptabele wijze te borgen. Wetgeving is dan vaak een duur alternatief,
omdat de nalevingskosten veelal hoger zijn dan bij zelfregulering.
De afweging die in dit onderzoek centraal staat, is die tussen wetgeving en geconditioneerde
zelfregulering. Het feit dat het om geconditioneerde zelfregulering gaat, betekent dat de
doelen, die worden nagestreefd, door de overheid worden opgesteld. Daarmee kunnen deze
doelen identiek zijn aan de doelen die bij wetgeving door die zelfde overheid worden opge-
steld. In potentie zijn beide instituties dus even effectief.
In de praktijk zien we vaak dat wetgeving iets strenger is dan zelfregulering (bijvoorbeeld een
breder palet aan aspecten reguleert en op alle aspecten volledige naleving vereist), of dat men
om een andere reden verwacht dat wetgeving effectiever is dan zelfregulering. De gedachte
is dan “als het wettelijk verplicht is, gebeurt het ook” (moreel gezag van wetgeving) en dat er
bij wetgeving uitgebreidere sanctiemogelijkheden zijn. 94 Vergeten wordt dan echter dat handhaving
noodzakelijk is om actoren te bewegen tot naleving, en dat de nalevingskosten veelal
navenant hoog zijn. Zo klinkt een wettelijk verplichting om een KLIC-achtige melding te
doen veelbelovend, maar zal het in praktijk zeer moeilijk worden om tegen acceptabele
kosten deze plicht te handhaven (zie hoofdstuk 5).
Waarom zijn de nalevingskosten (inclusief de administratieve lasten) bij zelfregulering lager?
- Omdat er in het geval van zelfregulering een efficiëntere afweging tussen effectiviteit en
handhaving wordt gemaakt (geen handhaving tegen elke prijs), omdat alleen die kosten
worden gemaakt die vanuit het perspectief van de probleemoplossers (de sector) strikt
noodzakelijk zijn en omdat er een nauwere band is tussen het nemen van beslissingen en
het dragen van de gevolgen daarvan. Dit terwijl wetgeving veel vaker los van de kosten,
94 Zie in dit verband ook paragraaf 2.2.2.1 bij element (4).