Een kosten-baten analyse van wetgeving en zelfregulering - SEO ...

12 Hoofdstuk 2
In een KBA worden twee alternatieven met elkaar vergeleken. De keuze van het project-
alternatief én het nulalternatief zijn belangrijk. In box 3 staat een bespreking van beide alternatieven.
Box 3: De te vergelijken alternatieven
Door de uitvoering van een project beleeft de maatschappij een andere ontwikkeling dan zonder de
uitvoering van het project. Maatschappelijke besluitvorming is het kiezen voor één van deze ontwikkelingstrajecten:
één van de projectalternatieven of het nulalternatief. Projecteffecten zijn de
verschillen tussen een projectalternatief en het nulalternatief. Voor het meten van deze effecten is
derhalve het nulalternatief even bepalend als een projectalternatief.
Ook zonder project moeten we er het beste van zien te maken. Het nulalternatief voor een project
is daarom een combinatie van de beste, andere aanwending van de beschikbare investeringsmiddelen
en de best mogelijke andere oplossingen voor het probleem dat we met het project willen oplossen.
Het nulalternatief is daarom gewoonlijk iets anders dan ‘niets doen’ en ook iets anders dan
‘bestaand beleid’. Als beste alternatieve besteding van investeringsmiddelen wordt vaak een risicovrije
belegging tegen 4 procent reële rente gebruikt. De beste alternatieve beleidsinvulling kan bijvoorbeeld
bestaan uit benuttingsmaatregelen of uit kleinere investeringen. Er dreigt ernstige overschatting
van de rentabiliteit als het nulalternatief te mager w ordt ingevuld.
De projectalternatieven geven weer welke beleidskeuzes gemaakt worden en welke gevolgen dit
heeft. Er kan voor één projectalternatief worden gekozen (de afweging is dan of er wel of geen brug
wordt aangelegd), of er kunnen meerdere project alternatieven worden vergeleken met het nulalternatief
(bijvoorbeeld het aanleggen van een brug of het laten varen van een pont, beide versus de
optie van geen brug).
Bron: Eijgenraam et al., 2000, p. 34.
Bij het inventariseren van alle effecten van een project kan een KBA gestructureerd worden
door onderscheid te maken tussen verschillende soorten effecten.
Het eerste onderscheid is dat tussen de directe en de indirecte effecten. Directe effecten
vloeien rechtstreeks voort uit het project. Deze komen tot uiting in productiekosten, omzet,
toegevoegde waarde en arbeidsproductiviteit in de sector waar het project direct op aangrijpt.
Indirecte effecten vloeien voort uit een direct effect. Het gaat dus om uitstralingseffecten:
zo kunnen kostenverlagingen (deels) worden doorgegeven aan de andere bedrijven
en zo uiteindelijk bij de consument terechtkomen. Ten slotte zijn er nog externe effecten,
dat wil zeggen effecten die onbedoeld en buiten de markt om van invloed zijn op het welzijn
of de productie van anderen. 23 Negatieve externe effecten zijn bijvoorbeeld milieu-effecten.
Netwerkeffecten zijn een voorbeeld van positieve externe effecten. Sociale effecten worden
veelal als aparte categorie externe effecten genoemd. Samenvattend:
23 In de ‘oude’ OEI-leidraad uit 2000 werden de externe effecten nog onder directe effecten
geschaard. Sindsdien is de leidraad verbeterd (conform de verbeteracties), en zijn o.m. de
externe effecten als aparte categorie opgenomen.