Een kosten-baten analyse van wetgeving en zelfregulering - SEO ...

16 Hoofdstuk 2
Tabel 4: De voor- en nadelen van zelfregulering ten opzichte van wetgeving
Voordelen – baten Valkuilen – kosten
♦ Meer en betere informatie binnen de sector
♦ Zelfregulering kost minder*
♦ Grotere prikkel en bereidheid tot naleving
♦ Zelfregulering is flexibeler
♦ Zelfregulering ook als de overheid niet ingrijpt
♦ Zelfregulering ontlast het overbelaste overheidsapparaat
♦ Mogelijk concurrentiebelemmerend
♦ Mogelijke aantasting rechtszekerheid
♦ Gevoeligheid voor lobbyisten
♦ Mogelijk preëmptief effect
♦ Meer kosten voor metatoezicht
Bron: SEO, 2003a, paragraaf 2.4.
* Dit voordeel kwam naar voren in de eerdere studie (op basis van de literatuur en interviews), maar wordt in
de onderhavige studie nader uitgewerkt.
De mogelijke valkuilen van overheidsregulering (wetgeving) komen voort uit vormen van
reguleringsfalen. Deze staan genoemd in tabel 5. Voor een deel staan deze valkuilen al als
voordelen van zelfregulering genoemd in bovenstaande tabel 4. Zo kunnen de daar
genoemde nadelen van zelfregulering – op de gevoeligheid voor lobbyisten na, want die
speelt ook bij wetgeving – ook als voordelen van wetgeving worden gekenschetst.
Sommigen zien als extra voordeel van wetgeving ook de grotere effectiviteit van wetgeving.
Dit kan met drie facetten te maken hebben:
1. In de praktijk zien we vaak dat wetgeving iets strenger is dan zelfregulering (bijvoorbeeld
een breder palet aan aspecten reguleert en op alle aspecten volledige naleving vereist), of
2. We zien dat men om een andere reden verwacht dat wetgeving effectiever is dan
zelfregulering. Dit heeft te maken met het feit dat handhaving bij zelfregulering een zwak
punt vormt: 27
a. De gedachte is dan “als het wettelijk verplicht is, gebeurt het ook” (het morele gezag
van wetgeving is groter). Het kan zo zijn dat het gezag in van de sectorgenoten samen
niet hetzelfde is als het gezag van de overheid. Uiteraard hangt dit samen met de
sterkte van de organisatiegraad van de sector. In het geval van de gedragscode Rende-
ment en Risico in de verzekeringsbranche vormt de handhaving bijvoorbeeld geen
probleem.
b. De sanctiemogelijkheden zijn in het geval van wetgeving net zo uitgebreid als de for-
mele wetgever wil, terwijl deze mogelijkheden bij zelfregulering beperkter zijn. Terwijl
de overheid bijvoorbeeld vrijheidsstraffen op kan leggen, kan bij zelfregulering alleen
gewerkt worden met boetes, publiciteit en royement van leden (dit binnen de grenzen
die de mededingingswetgeving hier aan stelt).
27 De onder a. en b. genoemde punten zijn deels gebaseerd op persoonlijke communicatie met de
heer Jan van Rijckevorsel van het Verbond van Verzekeraars (27 januari 2004).